ติดต่อมายืมได้เลย มีเครื่องฟอกอากาศ 100 เครื่อง ใครที่อยู่ในพื้นที่เทศบาลสันทราย แล้วที่บ้านมีผู้ป่วยติดเตียง ผู้สูงอายุกลุ่มเปราะบาง ต้องการเครื่องฟอกอากาศช่วยให้ผู้ป่วยมีลมหายใจที่สะอาดขึ้น…
บทบาทหน่วยงานท้องถิ่นไม่ใช่ทำได้แค่เพียง ฉีดพ่นน้ำ ทำละอองน้ำฝอย ในช่วงค่าฝุ่นสูงแบบนี้อย่างเดียว แต่ช่วงเวลาแบบนี้ที่ค่าฝุ่นเกินค่ามาตรฐานต่อเนื่องกันลมหายใจของประชาชนในพื้นที่ก็เป็นเรื่องสำคัญ ห้องปลอดฝุ่นคือหนึ่งในบริการของเทศบาลสันทรายหลวง อำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ที่ไว้ให้บริการประชาชน และนอกจากนั้นยัง มีบริการให้ยืมเครื่องฟอกอากาศ สำหรับกลุ่มเปราะบางผู้ป่วยติดเตียงอีกด้วย
สัปดาห์นี้ที่ค่าฝุ่นสูงเกินค่ามาตรฐานต่อเนื่องกัน อยู่ในระดับที่เริ่มมีผลกระทบต่อสุขภาพไปจนถึงมีผลกระทบต่อสุขภาพในบางพื้นที่ของจังหวัดเชียงใหม่ จังหวัดเชียงราย จังหวัดลำพูนและจังหวัดแม่ฮ่องสอนอีกหลายพื้นที่ในจังหวัดภาคเหนือ
โดยประกาศสำนักงานสิ่งแวดล้อมและควบคุมมลพิษที่เชียงใหม่ออกประกาศเป็นฉบับที่ 2 เนื่องจากในพื้นที่มีค่าฝุ่นอยู่ระหว่าง 43.1- 199 ไมโครกรัมต่อลูกบาศก์เมตร โดยในประกาศดังกล่าวขอความร่วมมือให้งดกิจกรรมกลางแจ้งหากมีความจำเป็นให้สวมอุปกรณ์ป้องกันเช่นหน้ากากป้องกันฝุ่น PM2.5
แน่นอนว่านอกจากประกาศคำแนะนำคำแจ้งเตือนแล้ว หน่วยงานท้องถิ่นที่อยู่ใกล้ชิดกับประชาชนที่สามารถทำได้ท้องถิ่นเกือบทุกท้องถิ่นในจังหวัดเชียงใหม่ ทำพื้นที่ปลอดภัยจากฝุ่นควันให้บริการกับประชาชน แต่ด้วยเงื่อนไขบริบทที่เป็นไปได้ยาก สำหรับกลุ่มเปราะบางที่อาจจะเดินทางมาใช้บริการไม่ได้
หนึ่งในบริการให้ยืมเครื่องฟอกอากาศเพื่อลมหายใจของผู้ป่วยติดเตียงของเทศบาลตำบลสันทรายหลวง ปีนี้ทดลองทำเป็นปีแรก นำร่องด้วยเครื่องฟอกอากาศจำนวน 100 เครื่อง โดยมีคณะกรรมการช่วยเหลือประชาชนเป็นผู้พิจารณาให้ความช่วยเหลือและตัดสินใจให้ยืมเรื่องนี้โดยรับข้อมูลจากโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล รพสต.ที่ทำงานร่วมกันกับทีมอาสาสมัคร สาธารณสุขประจำหมู่บ้าน หรือ อสม.
นายก นที ดำรงค์ นายกเทศมนตรีตำบลสันทรายหลวง กล่าวว่า ทางเทศบาลสันทรายหลวงจัดงบประมาณซื้อ และร่วมกันกับทางโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลสันทรายหลวง อาสาสมัครประจำหมู่บ้าน พิจารณาคัดกรองกลุ่มคนที่มีความเสี่ยงในเรื่องของทางเดินระบบหายใจ โดยเกณฑ์คัดเลือกการให้ยืม คือ กลุ่มติดบ้าน ติดเตียง และกลุ่มเปราะบาง และเป็นกลุ่มที่บ้านไม่มีกำลังซื้อ เทศบาทเห็นความสำคัญกลุ่มนี้เป็นกลุ่มแรก เนื่องจากว่าเป็นกลุ่มเปราะบางและกลุ่มอ่อนไหว ให้นำไปยืมใช้เป็นแนวคิดที่ดำเนินการในปีนี้
100 เครื่องฟอกอากาศ วิธีการเบื้องต้นที่จะไว้ให้กลุ่มเปราะบางยืมใช้ ซึ่งเป็นกลุ่มที่มีความเสี่ยงในเรื่องของทางเดินระบบหายใจ กลุ่มผู้ป่วยติดเตียง ที่อยู่ในบ้านชุมชน ซึ่งปัจจุบันในเขตพื้นที่ตำบลสันทรายหลวง 4 ตำบล 21 หมู่บ้าน คือ สันทรายน้อย สันทรายหลวง สันพระเนตร แม่คาว ป่าไผ่ บ้านป่าเหมือด ประชากรวันนี้ตามทะเบียนราษฎร์เกือบ 29,000 กว่าคน แต่ถ้ารวมประชากรแฝงราวประมาณ 50,000 กว่าคน เพราะเป็นเขตใกล้เมืองและเขตชุมชน ซึ่งมีผู้ป่วยติดเตียงร่วม 100 กว่าราย อาสาสมัครชุมชนซึ่งเป็น Care Giver ซึ่งต้องดูแลผู้ป่วยกลุ่มนี้ เขาเป็นผู้ที่ใกล้ชิดเห็นสภาพของผู้ป่วยว่าเป็นอย่างไร ก็จะคัดกรองและให้ผู้ที่เปราะบางจริง ๆ ร่วมกับทางโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลมีหน้าที่รวบรวมสถิติรายชื่อและทำการให้ยืม โดยการทำงานอิงระเบียบของกระทรวงมหาดไทยในเรื่องของการหยิบยืมเครื่องใช้เป็นการช่วยเหลือประชาชนในสถานการณ์วิกฤติ
พยาบาลวิชาชีพ รสสุคนธ์ สมบูรณ์ชัย Care Manager กล่าวว่า ยกตัวอย่างเช่นในพื้นที่ตำบลสันทรายหลวง มีประชากรราว 8,064 คนและมีผู้สูงอายุ 2,067 คนคิดเป็น 25% ของประชากรทั้งหมดซึ่ง complete age society เป็นสังคมผู้สูงอายุอย่างสมบูรณ์แบบ ซึ่งผู้สูงอายุจะแบ่งเป็นสามกลุ่ม คือ ติดบ้าน ติดเตียง และติดสังคม
ปัจจุบันกลุ่มติดบ้าน-ติดเตียง จะมีทั้งหมดที่อยู่ในโครงการ มี 78 คน ติดบ้าน 55 คน ติดเตียง 23 คน ทำอย่างไรให้ที่บ้านของผู้ป่วยกลุ่มนี้เป็น Home ward ที่เหมาะจะดูแลคนไข้ให้เหมือนกับอยู่โรงพยาบาล เนื่องด้วยเราเป็นสังคมผู้สูงอายุสมบูรณ์แบบ ทำให้มีข้อจำกัดในเรื่องของการมีสุขภาพยืนยาว ต้องดูแลต่อเนื่องในระยะยาว ซึ่งสถานบริการของสาธารณสุขค่อนข้างที่จะแออัด เพราะฉะนั้นจะทำอย่างไรที่จะปรับปรุงบ้านและสภาพแวดล้อมให้เหมาะสมกับผู้ป่วยสูงอายุกลุ่มนี้ซึ่งเป็นผู้สูงอายุติดบ้านและติดเตียง ซึ่งในตอนนี้ปัญหาหลักคือเรื่องวิกฤติฝุ่นควัน ซึ่งกลุ่มติดบ้าน ติดเตียงและกลุ่มเปราะบางเป็นกลุ่มที่ได้รับผลกระทบทางสุขภาพอย่างมาก
เป็นเรื่องที่น่ายินดีที่ทางเทศบาลสันทรายหลวงสนับสนุนงบประมาณ และทำแผนการทำงานร่วมกัน ซึ่งจะทำให้ผู้สูงอายุ ที่เป็นกลุ่มติดบ้านติดเตียงและกลุ่มเปราะบาง มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น และคนในครอบครัวของกลุ่มเปราะบางที่รายได้น้อย รู้สึกว่าได้รับการช่วยเหลือไม่ถูกทอดทิ้ง เพราะลูกหลานบางคนต้องปล่อยให้ผู้สูงอายุอยู่ที่บ้านหรือต้องดูแลกันอยู่ที่บ้าน ทางส่วนราชการในระดับตำบลที่เป็นส่วนหนึ่ง คือ คณะทำงานพัฒนาคุณภาพชีวิตระดับตำบล จะต้องสนับสนุนดูแลในกลุ่มนี้ซึ่งเรียกว่าเป็นกลุ่มที่ต้องได้รับการดูแลตามชุดสิทธิประโยชน์ตามกฎหมายพระราชบัญญัติผู้สูงอายุ ซึ่งจะได้รับสิทธิประโยชน์ในการดูแลสุขภาพเบื้องต้น
และเป็นโอกาสดีที่ทางเทศบาลสันทรายหลวงให้ความสำคัญและสนับสนุนงบประมาณตรงส่วนนี้ อย่างของตำบลสันทรายหลวงจะเป็น Home ward ถึง 78 เตียง ที่บ้านเหมือนกับโรงพยาบาลที่กระจายในชุมชน นอกจากนี้ยังมีผู้ช่วยเหลือดูแลผู้สูงอายุที่ได้รับการอบรมและรับรองคุณภาพมาตรฐานจากกรมอนามัยที่ตำบลสันทรายหลวงมี 19 คน ที่จะได้รับมอบหมายในการลงไปดูผู้ป่วยกลุ่มนี้ ผู้ช่วยดูแลผู้สูงอายุหนึ่งคนจะได้รับมอบหมายดูแลคนไข้ประมาณ 1-5 คน มีการประชุมคณะอนุกรรมการ long term care ซึ่งมีนายกเทศบาลตำบลสันทรายหลวงเป็นประธาน ทุก 3 เดือน และของโรงพยาบาลส่งเสริมตำบลมีผู้จัดการระบบในการมี care giver 19 คน ที่จะประชุมกันทุก 3 เดือน และมี care plan ที่วางแผนไว้ว่ามีความต้องการด้านสุขภาพอย่างไร และมอบหมายให้ดูแลเยี่ยม ผู้ป่วยลงพื้นที่เพื่อช่วยเหลือ
ส.ท. ชูชาติ พูลทอง ประธาน care giver ผู้ดูแลผู้ป่วย อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านสันทรายหลวง กล่าวว่า ในการทำงานร่วมกัน เรามีธนาคารอุปกรณ์ ไม่ได้มีเพียงแค่เครื่องฟอกอากาศอย่างเดียวก่อนหน้านี้ มีเครื่องช่วยออกซิเจนให้กับคนในพื้นที่ยืม แต่โครงการใหม่ล่าสุดในพื้นที่ในช่วงสถานการณ์วิกฤต คือ การให้ยืมเครื่องฟอกอากาศในผู้ป่วยกลุ่มเปราะบาง ก่อนหน้านี้คุยกันในที่ประชุมหารือร่วมกันว่าหากในพื้นที่ของเราทดลองทำการให้ยืมเครื่องฟอกอากาศ ก็จะส่งผลดีกับพี่น้องประชาชนที่เป็นผู้ป่วยกลุ่มเปราะบาง เพราะมองว่าแม้จะมีการรณรงค์เรื่องของฝุ่นในระดับภาพใหญ่ แต่ฝุ่นควันเชียงใหม่เป็นฤดูฝนที่เกิดขึ้นในทุกปีไม่ว่าจะรณรงค์อย่างไร ก็ยังเกิดช่วงเวลาที่เป็นช่วงวิกฤติ โดยเฉพาะในพื้นที่อำเภอสันทรายวานนี้วันที่ 6 มีนาคม 2567 ค่าคุณภาพอากาศพุ่งสูงคือมีผลกระทบต่อสุขภาพ ซึ่งตนมองว่าเป็นส่วนที่ดีที่ทางเทศบาลทำให้กับพี่น้องประชาชนที่เป็นกลุ่มเปราะบาง เพราะอย่างน้อยผู้ดูแลผู้ป่วย ยังแข็งแรง ได้รับอากาศที่ไม่ดียังพอทนได้แต่ผู้ป่วยที่เป็นกลุ่มเปราะบาง ยิ่งผู้ป่วยที่ใช้ออกซิเจนชั่วคราว ถอดออกซิเจนมาอากาศที่เป็นพิษเข้าสู่ร่างกายทันที
อีกส่วนหนึ่ง นายก นที พาลงพื้นที่ไปดูห้องปลอดฝุ่นห้องที่ 2 ก่อนหน้านี้จุดที่ 1 คือ บนสำนักงานและตึกฟิตเนส 2 ห้อง วันนี้ทำการขยายผลเปิดทำการวันพรุ่งนี้เป็นวันแรก 8 มีนาคม 2567 ซึ่งโดยปกติแล้วเป็นโรงเรียนผู้สูงอายุตำบลสันทรายหลวง ทุกวันพุธจะเป็นวันที่ผู้สูงอายุมาเรียน แต่เมื่ออยู่ในช่วงสถานการณ์วิกฤติฝุ่นควัน ทำการปรับพื้นที่ให้เป็นห้องปลอดฝุ่นในช่วงสถานการณ์เผชิญเหตุ ห้องปลอดฝุ่นแห่งที่สองของตำบลสันทรายหลวง เผื่อว่าคนในชุมชนและเยาวชนจะมาใช้สถานที่สำหรับทำงานหรือมาทำกิจกรรมที่ห้องปลอดฝุ่นแห่งที่สองนี้ได้
นายก นที ทิ้งท้ายไว้ว่า เป็นหน้าที่ที่เราปฏิเสธไม่ได้ในส่วนของท้องถิ่นที่จะต้องดูแลประชาชน ตั้งแต่เกิดถึงตาย นี่คือส่วนนึง คือลมหายใจของคน ของประชาชน ของเมือง เป็นสิ่งจำเป็นหากว่าเราไม่ได้รับการจัดการดูแลโดยเฉพาะกลุ่มเปราะบางซึ่งมีความเสี่ยงสูงมากสำหรับในช่วงภาวะวิกฤตฝุ่น
พื้นที่อื่น ๆ ตนมองเห็นว่าสามารถทำในลักษณะนี้เดียวกันได้ โดยปกติแล้วท้องถิ่นแลกเปลี่ยนเรียนรู้กันซึ่งแต่ก่อน เช่น เรื่องรถพยาบาลรับส่งผู้ป่วย ปกติแล้วรถที่จะส่งต่อผู้ป่วยจะมีเฉพาะโรงพยาบาล แต่วันนี้ลงมาถึงท้องถิ่นเราจะเห็นรถที่วิ่งส่งต่อคนป่วยนี่คือบทบาทของท้องถิ่น เช่น เดียวกันกับภารกิจเรื่องฝุ่นเพียงแต่ว่าบางทีท้องถิ่นเราไม่ได้ อธิบายหรือบอก แต่ทั้งหมดทั้งมวลความสำเร็จ และภาระอยู่ในท้องถิ่นร่วมกัน ทั้ง เทศบาล องค์การบริหารส่วนตำบล และผู้นำชุมชนไม่ว่าจะทั้ง อำเภอ กำนันหรือผู้ใหญ่บ้าน ทำได้และยืนยันว่านี่คือหน้าที ด้วยบทบาทรัฐจะธรรมนูญโดยอำนาจขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
ส่วนการทำงานภายนอกภาพใหญ่กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องโดยตรงไม่ว่าจะเป็นกระทรวงทรัพยากร กระทรวงมหาดไทย ผู้ว่าราชการ ทางจังหวัด ทางอำเภอ ท้องถิ่นท้องที่ร่วมมือกันอย่างเต็มที่โดยความร่วมมือจากพี่น้องประชาชนที่จะต้องตระหนักรู้ และต้องร่วมกันทำงานในระดับพื้นที่เช่นเรื่องของการช่วยกันเก็บใบไม้ลดการเผา เพื่อลดปัญหาที่อาจเกิดขึ้นใกล้ตัวบางคนว่าเผานิดเดียวในพื้นที่เมือง ไม่ได้เพราะคนนี้ทำได้เค้าอีกคนก็ทำได้และก็จะเป็นปัญหาที่มากขึ้น และสุดท้ายกระทบต่อสุขภาพของตนเองและผู้อื่นแทนที่จะใช้งบประมาณของหลวงในการดูแลด้านอื่น ๆ ด้านการพัฒนาคุณภาพชีวิตแต่ต้องมาทุ่มเทเรื่องนี้เรื่องเดียว แต่หากเราทุ่มเทช่วยกันจริงจังจะช่วยลดต้นทุนในการดำเนินการส่วนนี้ลงไปได้อีก
บางทีเราร่วมกันบริจาควันนี้เรามาต่อลมหายใจทำการดูแลผู้ป่วย กลุ่มเปราะบางผู้ป่วยระบบทางเดินหายใจที่มีเพิ่มสูงมากขึ้น ทำบุญด้านนี้ มาช่วยกันระดมเพราะเครื่องฟอกอากาศที่ราคาไม่สูงก็มีในตลาด บางคนอาจจะทำเลยโดยหน่วยงานภาครัฐอื่น ๆ กลุ่มเอกชน สมาคมต่าง ๆ ที่ทำ CSR ช่วยกันระดม ทำเรื่องนี้มากขึ้น ครั้งก่อนทางเทศบาลทำเครื่องผลิตออกซิเจนวันนี้เรามาทำเรื่องนี้กันต่อ ก็จะสามารถช่วยกันได้ทั่วถึงและครอบคลุม ซึ่งอาจหมายรวมถึงเรื่องอื่นด้วย
อย่างไรก็ตามนี่คือบทบาทของท้องถิ่นในการดูแลสุขภาพประชาชน ซึ่งปัจจุบันมีหน่วยงานท้องถิ่น หรือ อปท. กว่า 7,700 แห่งทั่วประเทศไทย ที่สามารถออกแบบจัดการดูแลประชาชนในช่วงวิกฤติ
