กลิ่นหอมฟุ้งของกาแฟคั่วมาพร้อมกับควันหมอกจาง ๆ แม้ยามบ่ายยังเต็มไปด้วยหมอกปกคลุมไปทั่วพื้นที่ อากาศเย็นตลอดเวลาบนภูเขาที่เต็มไปด้วยเหล่าต้นไม้ผสมผสานและต้นกาแฟ อะราบีกา ใครจะไปรู้ว่าที่นี่คือภาคอีสานบ้านเฮา
“นอกจากทำมาหากินแล้ว เฮาน่าจะทำอะไรที่มันจะเกิดประโยชน์ต่อกับคนอื่นได้พร้อม”
คำพูดของสาวเมืองเลย ที่ชื่อ อิ๋ม สุรีรัตน์ สิงห์รักษ์ ที่เดิมทีเคยทำงานสบายในห้องแอร์เย็น ๆ ในเมืองกรุง แต่อยากกลับบ้านมาช่วยชาวบ้านในชุมชนและพัฒนาหมู่บ้านของตนเองให้มีรายได้เสริมจากการเริ่มชักชวนชาวบ้านมาปลูกป่าทดแทน สร้างชั้นป่าให้อุดมสมบูรณ์ตามพระราชดำริ เพื่อช่วยลดพืชเชิงเดี่ยว ลดการใช้สารเคมี และสร้างรายได้ ลดหนี้สินในครัวเรือนให้ชาวบ้านได้ อิ๋มได้ให้ชาวบ้านได้ลองปลูกต้นไม้ผสมผสานขึ้นมาจนเกิดเป็น “ไร่ลองเลย” กลุ่มวิสาหกิจชุมชนลองเลย ที่อำเภอนาแห้ว จังหวัดเลย
“จากต้นกาแฟหลังบ้านที่อยู่อย่างนั้นมาตั้งแต่วัยเด็ก กลายเป็นพืชเศรษฐกิจสร้างรายได้ให้กับชุมชน”
การปลูกป่านั้นกว่าต้นไม้แต่ละต้นจะเติบโตได้ก็ต้องใช้เวลากว่าชาวบ้านจะสามารถมีรายได้จากการปลูกต้นไม้ผสมผสานอีก อิ๋มจึงเริ่มสนใจต้นกาแฟที่มีอยู่หลังบ้านเพียงไม่กี่ต้น เดิมทีพ่อของ อิ๋ม ชอบดื่มกาแฟตอนเช้าอยู่แล้ว จึงอยากทำให้พ่อกับแม่มีสุขภาพที่ดีขึ้นจึงเกิดความคิดอยากพัฒนาต่อยอดเป็นพืชที่สามารถให้ชุมชนมีส่วนร่วม สร้างรายได้ร่วมกันขึ้นมา อิ๋มจึงเริ่มรับซื้อเมล็ดกาแฟจากชาวบ้านในพื้นที่ก่อนแล้วจึงเกิดการบอกต่อกับคนอื่น ๆ ให้มาเข้าร่วม เริ่มปลูกต้นกาแฟมากขึ้น
อิ๋มได้เริ่มรับซื้อเมล็ดกาแฟจากชาวบ้านตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2557 จนถึงปัจจุบันมีสมาชิกเพิ่มมาประมาณ 80 กว่าครอบครัวแล้ว จากแต่ก่อนมีไม่กี่ครอบครัวที่สนใจเข้าร่วม กลุ่มวิสาหกิจชุมชนลองเลยยังมีช่องทางขายออนไลน์ผ่านทางเพจ Facebook และเครือข่ายที่เคยร่วมงานกันเข้ามาสั่งซื้อเมล็ดกาแฟคั่วสด ๆ จากไร่ลองเลย
“บางทีมันเหนื่อยจนรู้สึกว่าเราเฮ็ดไปเฮ็ดหยัง แต่สุดท้ายเวลาเฮากลับมามองดูชั้นป่า เฮาก็ได้คำตอบว่า เฮามีต้นไม้เพิ่มขึ้น แล้วชีวิตมันก็ค่อย ๆ ดีขึ้นไปได้”
ทุกครั้งที่ อิ๋ม ได้เห็นถึงผลผลิตหรือผลิตภัณฑ์ที่ตนเองได้ร่วมได้ตั้งใจสร้างกับคนในชุมชนเกิดผลตอบรับที่ดี ด้านครอบครัวสุขภาพก็ดีขึ้น ยิ่งเป็นกำลังใจอยากให้เธอได้ทำต่อไป
