กรณีศึกษาผลกระทบผลประโยชน์ ด่านสากลลุ่มแม่น้ำโขงที่ส่งผลต่อเศรษฐกิจอนุภาคลุ่มน้ำโขง (Embedding disabled, limit reached)
ด่านศุลกากรเชียงแสน เป็นด่านศุลกากรทั้งทางน้ำและทางบก ตั้งอยู่ที่อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย อยู่ติดกับแม่น้ำโขง ซึ่งเป็นรอยต่อระหว่าง 3 ประเทศ คือ ประเทศไทย ลาวและพม่า มีลักษณะเป็นพื้นที่สามเหลี่ยมบรรจบกัน โดยมีแม่น้ำโขงตัดผ่านชายแดนไทยและลาว นับเป็นพื้นที่เศรษฐกิจที่สำคัญแห่งหนึ่งของประเทศอนุภาคลุ่มน้ำโขง
ด่านศุลกากรเชียงแสนจะมีท่าเรือขนาดเล็กขนส่งสินค้าไปยังประเทศจีนและลาว ซึ่งถือได้ว่าเป็นอีกหนึ่งด่านสากลของประเทศไทยที่ทำรายได้ให้กับประเทศได้เป็นอย่างดี หลังจากที่มีการยกระดับด่านศุลกากรเชียงแสนให้ก้าวเป็นด่านสากลระดับอนุภาคลุ่มน้ำโขงเมื่อวันที่ 8 เมษายน พ.ศ.2532 นั่น พบว่าผลประโยชน์ที่อำเภอเชียงแสนได้รับมากที่สุดคือการจับเก็บรายได้ของศุลกากรและรายได้ที่มาจากการท่องเที่ยวมากกว่าการค้าระหว่างประเทศ หากมองย้อนกลับไปตั้งแต่ปี พ.ศ.2551 จนถึงปัจจุบันพบว่า รายได้ของอำเภอเชียงแสนลดลงจากเป้าที่กำหนดไว้ทุกปี ประกอบกับการท่องเที่ยวของประเทศก็ซบเซาด้วย นายธนาแสน เหมะชุรินทร์ พนักงานการสินค้า กล่าว่า (…คำให้สัมภาษณ์ของแหล่งข่าว…) หากพิจารณาตามความเป็นจริงผลประโยชน์ที่ได้รับจริงๆนั้นไม่ใช่ของคนเชียงแสนแต่กลับเป็นกลุ่มผู้มาลงทุนมากกว่า
ปัจจุบันเชียงแสนกำลังเผชิญกับปัญหาของการพัฒนาเมืองที่ขาดการควบคุม บ้านเรือนอาคาร-พาณิชย์อยู่ติดกับโบราณสถานมากเกินไป นอกจากนี้เชียงแสนยังต้องเจอกับวิกฤติทางวัฒนธรรม ที่มีสาเหตุจากการเปิดการค้าเสรีกับประเทศแถบอนุภาคลุ่มน้ำโขง เพราะมีคนต่างถิ่นและชาวต่างชาติหลั่งไหลเข้ามาจำนวนมาก ส่งผลให้มีการกว้านซื้อที่ดินในบริเวณริมฝั่งแม่น้ำโขง และพื้นที่ในตัวอำเภอ เมื่อมีกลุ่มนักธุรกิจพ่อค้าเพิ่มมากขึ้น การค้าขายระหว่างประเทศได้เข้ามากระทบต่อคนเชียงแสน ไม่ว่าด้านรถบรรทุกหนัก ที่ขนถ่ายสินค้าภายในพื้นที่เขตเทศบาลตำบลเวียง ซึ่งมีเนื้อที่ 1,400 ไร่ ได้รับผลกระทบสร้างความเสียหาย และทำลายภูมิทัศน์ ทำให้นักท่องเที่ยวที่มาเที่ยวชมธรรมชาติริมแม่น้ำโขงลดลงอย่างเห็นได้ชัด นอกจากนั้น คนเชียงแสนยังได้รับผลกระทบทางด้านการค้าขาย เพราะคนในพื้นที่สู้ในเรื่องราคาไม่ได้ เพราะว่าสินค้าจากประเทศแถบลุ่มน้ำโขงนั้นปลอดภาษี คนเชียงแสนซึ่งเป็นพ่อค้าคนกลางรายเล็ก ไม่สามารถค้าขายแข่งขันกันในเรื่องราคาได้ และเงินทุนเริ่มหมด หลายคนต้องหลุดออกไปจากธุรกิจการค้าขาย เนื่องจากสู้ราคากับกลุ่มนักธุรกิจพ่อค้ารายใหญ่ที่เป็นเจ้าของโกดังขนาดใหญ่ไม่ได้ จึงเลิกกิจการไปประกอบกิจการอื่น ปัจจุบันนี้อำเภอเชียงแสนเป็นเมืองที่ตกอยู่ท่ามกลางกระแสการเปลี่ยนแปลง และมีความขัดแย้งระหว่างความเป็นเมืองประวัติศาสตร์ คือการถูกยกระดับให้เป็นเมืองมรดกโลก กับเขตเศรษฐกิจพิเศษ ที่มีความสำคัญในแง่เป็นเมืองด้านเศรษฐกิจการค้าชายแดนของอนุภาคลุ่มน้ำโขง
จากกรณีศึกษาผลประโยชน์และผลกระทบด่านเชียงแสนนั้น หาก 6 ประเทศในกลุ่มอนุภาคลุ่มน้ำโขงต้องการที่จะผลักดันจุดผ่อนปรนหรือด่านชั่วคราวให้กลายเป็นด่านสากลระดับอนุภาคลุ่มน้ำโขงนั้น จะคำนึงถึงผลประโยชน์ที่ได้รับเพียงอย่างเดียวไม่ได้ ควรจะต้องคำนึงถึงผลกระทบที่จะตามมาด้วยว่า ส่งผลกระทบต่อวัฒนธรรม ความเป็นอยู่ของชุมชนหรือไม่ เพื่อที่จะได้หามาตรการในการรับมือด้านต่างๆ ทั้งนี้การกำหนดนโยบายหรือมาตรการต่างๆนั้น ต้องเป็นความเข้าใจร่วมกันของหน่วยงานภาครัฐและชุมชน
