ห่างจากตัวอำเภอทุ่งสงไปทางทิศตะวันออกราว 30 กิโลเมตร ตำบลน้ำตกซุกซ่อนตัวเองอยู่ที่นั่น รายล้อมไปด้วยแมกไม้และทิวเขา ที่นี่จึงเป็นแหล่งต้นน้ำลำธารน้อยใหญ่ บ้างลดหลั่นไหลลงมาจากโตรกผาเป็นน้ำตกใสเย็น รินหลั่งลงสู่พื้นล่าง ผ่านเรือกสวนและท้องทุ่ง สร้างความชุ่มฉ่ำให้แก่ผืนดินและพืชผล ผู้คนต่างอยู่เย็นเป็นสุขมาเนิ่นนาน แม้ว่าจะห่างไกลจากแสงสีและความเจริญ
“เมื่อก่อนยังไม่มีถนน ไม่มีรถยนต์ ถ้าจะเข้าไปในตัวอำเภอทุ่งสงก็ต้องเดินไป ใช้เวลาวันนึง ต้องนอนค้างที่ทุ่งสง ตอนเช้าทำธุระหรือซื้อข้าวของเสร็จแล้วจึงเดินกลับ” ป้าสุภรณ์ ไชยเดช วัย 64 ปี ผู้อาวุโสแห่งบ้านวังทน ฉายภาพการสัญจรไปมาของผู้คนตำบลน้ำตกในอดีต
“ตอนปี 2523 ผมมาแต่งงานที่นี่ ผมและญาติต้องเดินลัดเลาะจากอำเภอชะอวดแห่ขันหมากมา ระยะทางประมาณ 30 กิโลฯ พอใกล้จะถึงบ้านป้าสุภรณ์จึงมาเปลี่ยนชุด เพราะสมัยนั้นถนนหนทาง รถราก็ยังไม่มี สัตวป่าต่างๆ ยังชุกชุม มีเก้ง มีกวาง ตอนนี้กวางก็ยังมีอยู่เยอะ เพราะพื้นที่ของตำบลติดกับอุทยานเขาปู่เขาย่า” ลุงประภาส ไชยเดช สามีป้าสุภรณ์ช่วยเสริม
“เมื่อก่อนชาวบ้านจะปลูกยางเป็นหลัก ปลูกข้าวไร่บ้าง เพราะที่ดินที่ราบมีน้อย สมัยคุณตาคุณยายจะปลูกมังคุดเอาไว้แลกข้าวของบ้าง ตอนนี้ยังมีหลายต้น อายุเป็นร้อยปี” ป้าสุภรณ์ชี้ให้ดูต้นมังคุดสูงใหญ่จนต้องแหงนคอมอง เพราะแต่ละต้นสูงเกือบ 30 เมตร และกลายเป็นร่มเงาที่เหมาะแก่การสร้างที่พักรองรับผู้มาเยือนตำบลน้ำตก
ปัจจุบันตำบลน้ำตก อ.ทุ่งสง จ.นครศรีธรรมราช มีพื้นที่ประมาณ 120 ตารางกิโลเมตร มี 6 หมู่บ้าน ประชากรประมาณ 3,400 คน ส่วนใหญ่มีอาชีพเกษตรกร ปลูกยางพารา ปาล์มน้ำมัน สวนผลไม้ ทุเรียน มังคุด ลองกอง เลี้ยงสัตว์ ค้าขาย ฯลฯ พื้นที่ส่วนใหญ่อยู่ติดกับเขตอุทยานแห่งชาติเขาปู่เขาย่าและป่าสงวนแห่งชาติ
ทุนธรรมชาติ–ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นสู่การท่องเที่ยวโดยชุมชน
นอกจากสภาพป่าเขา น้ำตก ลำธารที่ยังคงความสมบูรณ์ดูร่มรื่นชื่นฉ่ำแล้ว ตำบลน้ำตกยังมีสถานที่ที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ท้องถิ่นหลายอย่าง เช่น ถ้ำพระ ถ้ำถ้วย ฯลฯ มีพระพุทธรูปศิลปะสมัยอาณาจักรศรีวิชัยอายุหลายร้อยปี มีข้าวของเครื่องใช้ต่างๆ เช่น ถ้วย ชาม จาน มีด กริช ฯลฯ ปัจจุบันนำมารวบรวมและจัดแสดงไว้ที่วัดถ้ำพระพุทธ
สัมพันธ์ หนูอินทร์แก้ว แกนนำการพัฒนาในตำบล ผู้สวมหมวกหลายใบ เพราะเป็นทั้งกำนัน ประธานกลุ่มท่องเที่ยว ประธานสภาองค์กรชุมชนตำบลน้ำตก ฯลฯ บอกว่า ด้วยต้นทุนต่างๆ ในตำบลที่มีอยู่ ทั้งความสวยงามตามธรรมชาติ ประวัติศาสตร์ ศิลปะ วัฒนธรรมท้องถิ่น ตลอดจนภูมิปัญญาชาวบ้าน ตำบลน้ำตกจึงได้รับการส่งเสริมจากกรมการพัฒนาชุมชนและ อบต.น้ำตกให้จัดทำเรื่องท่องเที่ยวชุมชนขึ้นมาตั้งแต่ปี 2561
โดยมีโปรแกรมการท่องเที่ยวหลายอย่าง หลายวัน หรือจะเที่ยววันเดียวก็ได้ เช่น น้ำตกธารทิพย์ น้ำตกธาราวารินทร์ มีน้ำตลอดปี แต่น้ำจะมีมากในช่วงฤดูฝน มีวังน้ำมากถึง 32 วัง 32 บรรยากาศ นักท่องเที่ยวสามารถมาเล่นน้ำ แช่น้ำ เพื่อผ่อนคลาย นั่งพักผ่อน กินอาหาร กางเต็นท์ได้
ล่องแพไม้ไผ่ในลำธาร พายเรือคายัคลอดถ้ำ ชมถ้ำ เดินป่า ชมป่าต้นน้ำ ดูพระอาทิตย์ตกดินที่ยอดควนหิว แค้มป์ปิ้ง ทำอาหารกลางป่า กิจกรรมรอบกองไฟ ส่องสัตว์
ศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่น เช่น การทำสมุนไพร ทำทุเรียนกวนโบราณ ทำผ้ามัดย้อม เครื่องจักสาน จากไม้ไผ่ ต้นคลุ้ม กินอาหารพื้นบ้าน นวดแผนโบราณ ชมรำมโนราห์ ฯลฯ
คุณตาบุญให้ อินทร์อักษร วัย 80 ปี ช่างทำเครื่องจักสานฝีมือเยี่ยมของบ้านน้ำตก มีผลงานที่โดดเด่น คือ คันธนูไม้ไผ่แบบโบราณ โดยใช้กระสุนดินเหนียวปั้นเป็นลูกกลมๆ คุณตาบอกว่าในอดีตชาวบ้านจะใช้ล่าสัตว์ขนาดเล็ก หรือใช้ไล่นกหนูที่มาทำลายพืชไร่ ปัจจุบันไม่มีใครใช้แล้ว แต่คุณตายังทำเพื่อเป็นสินค้าที่ระลึกหรือของสะสมขายนักท่องเที่ยวและผู้ที่สนใจ
คุณตาเล่าว่า เริ่มทำเครื่องจักสานอย่างจริงจังหรือทำเป็นอาชีพ เมื่อตอนอายุได้ราว 60 ปี เพราะมีเวลาว่างและไม่อยากอยู่แบบหายใจทิ้งไปวันๆ แต่ละวันคุณตาจะหยิบไม้ไผ่มาเหลาและตกแต่งเป็นคันธนูได้ประมาณ 4-5 คัน ราคาขายย่อมเยาเพียงคันละ 200 บาท เคยนำไปออกบูธที่เมืองทองธานี กรุงเทพฯ เอาไปขายประมาณ 300 คัน ราคาคันละ 300 บาท ขายดีจนหมดเกลี้ยง
นอกจากนี้คุณตายังทำไม้กวาดจากไม้ไผ่ และเครื่องใช้อื่นๆ ทำให้ได้ออกแรง หยิบโน่น ทำนี่ เมื่อยก็พัก ไม่ได้อยู่เฉยๆ นั่งกิน นอนกิน เหมือนผู้สูงอายุทั่วไป คุณตาบุญให้จึงดูแข็งแรงแม้อายุจะ 80 ปีแล้ว เดินเหินยังคล่องแคล่ว แถมยังมีรายได้อีกประมาณเดือนละ 2 – 3 พันบาท หรือมากกว่านั้นหากมีงานออกบูธ ไม่เป็นภาระแก่ลูกหลาน หากใครมาเยือนที่ตำบลน้ำตกต้องไม่พลาดที่จะแวะมาชมฝีมือคุณตาบุญให้ที่ ‘ไผ่สร้างชีวิต’
โฮมสเตย์บ้านทองคำและจิบกาแฟที่ ‘หลงป่าคาเฟ่’
นอกจากการท่องเที่ยวโดยชุมชนจะทำให้ผู้สูงอายุอย่างคุณตาบุญให้มีรายได้ มีงานทำแล้ว ยังทำให้ชาวบ้านตำบลน้ำตกหลายครอบครัวมีอาชีพรองรับ เช่น ป้าสุภรณ์และลุงประภาส ซึ่งทำที่พัก อาหาร และการท่องเที่ยวทางน้ำ เช่น ล่องแพ พายเรือคายัค รองรับนักท่องเที่ยว ใช้ชื่อว่า ‘บ้านสวนทองคำโฮมสเตย์’
ป้าสุภรณ์ บอกว่า เริ่มทำที่พักตั้งแต่ปี 2561 หลังจากที่มีหน่วยงานต่างๆ เข้ามาส่งเสริมเรื่องการท่องเที่ยวโดยชุมชน ตอนแรกใช้ยุงข้าวเก่าที่สร้างตั้งแต่สมัยคุณตาคุณยายนำมาปรับปรุงเป็นห้องพัก เมื่อเริ่มมีคนมาท่องเที่ยว ในปีต่อๆ มา จึงขยับขยายสร้างเป็นบ้านไม้ใต้ต้นมังคุด ห้องพักใกล้ลำธาร และที่พักแบบเต๊นท์ รองรับนักท่องเที่ยวได้ 20-30 คน
“ป้าคิดค่าที่พักและอาหารไม่แพง ถ้าเป็นห้องพักราคาคนละ 600 บาท มีอาหารมื้อเย็น และข้าวต้มมื้อเช้า พร้อมกาแฟ ถ้านอนเต๊นท์ราคาคนละ 500 บาท มีอาหารเหมือนกัน มื้อเย็นจะเป็นอาหารพื้นบ้าน มีแกงส้ม แกงไก่ใส่หยวกกล้วย ผักเหรียงผัดไข่ ปลาทอด น้ำพริกกะปิ ผักสด ยำผักกูด เลือกได้ 3-4 อย่าง บางวันอาจจะมีกบภูเขา ตัวใหญ่ เนื้อแน่น เป็นกบธรรมชาติจับได้จากริมน้ำ” ป้าสุภรณ์บอกถึงเมนูเด็ด
นอกจากนี้ยังมี ‘หลงป่าคาเฟ่’ จัดเป็นมุมกาแฟสด มีมุมถ่ายรูป จิบกาแฟ มีรถจักรยานให้เช่า มีเรือคายัคพายเล่นได้ทั้งวันไม่คิดค่าบริการ ถ้าเป็นช่วงฤดูผลไม้ ประมาณเดือนกรกฎาคม-สิงหาคม จะมีทุเรียนและมังคุดจากสวนให้กินฟรีไม่อั้น
เตรียมจัดงาน ‘วันทุเรียนหล่น’ ดึงนักท่องเที่ยว
สัมพันธ์ หนูอินทร์แก้ว ในฐานะประธานกลุ่มท่องเที่ยวตำบลน้ำตก บอกว่า รายได้จากการท่องเที่ยวชุมชน จากที่พักและบริการต่างๆ ทางกลุ่มตกลงกันว่าจะหักรายได้จำนวน 1 เปอร์เซ็นต์เข้ากลุ่มเพื่อเป็นค่าบริหารจัดการและนำมาสนับสนุนการท่องเที่ยวในตำบล
“ในเดือนกรกฎาคมปีนี้ เป็นช่วงผลไม้ในตำบลออกผลผลิต มีทุเรียนหมอนทอง ทุเรียนพื้นบ้าน มังคุด ลองกอง เราจึงคิดแผนการส่งเสริมการท่องเที่ยวในตำบล โดยจะจัดงาน ‘วันทุเรียนหล่น’ ครั้งแรกขึ้นมา เป็นทุเรียนพื้นบ้าน เมื่อสุกแล้วทุเรียนจะหล่นจากต้นตามธรรมชาติ ไม่ต้องสอยหรือตัดลงมา กินได้ทั้งแบบทุเรียนสุก หรือเอาไปกวนแบบโบราณ ทำเป็นทุเรียนกวนห่อกาบหมาก เก็บไว้กินได้นาน และจะมีการประกวดทุเรียน ประกวดผลไม้อื่นๆ และมีอาหารพื้นบ้านให้ชิมด้วย” ประธานกลุ่มท่องเที่ยวตำบลน้ำตกบอกถึงแผนงานที่จะจัดขึ้นในช่วงกลางปีนี้
พอช.หนุนการพัฒนาที่อยู่อาศัย–ท่องเที่ยวชุมชน
ตั้งแต่ปี 2562 สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) หรือ ‘พอช.’ ได้สนับสนุนการซ่อมแซมบ้านเรือนประชาชนที่มีรายได้น้อยในตำบลน้ำตก ตามโครงการ ‘บ้านพอเพียงชนบท’ งบประมาณ 500,000 บาท เพื่อซ่อมสร้างบ้านครอบครัวที่ยากจน สภาพทรุดโทรม ประมาณ 40 หลัง (งบไม่เกินหลังละ 20,000 บาท)
ในปี 2565 ที่ผ่านมา พอช. ได้ส่งเสริมการพัฒนาการท่องเที่ยวชุมชนตำบลน้ำตก ตามโครงการพัฒนาคุณภาพชีวิตชุมชนผู้มีรายได้น้อยในชนบท โดยสนับสนุนงบประมาณจำนวน 60,000 บาทให้แก่สภาองค์กรชุมชนตำบลน้ำตกเพื่อใช้จัดกิจกรรมต่างๆ
เช่น จัดอบรมนักเล่าเรื่องชุมชนหรือมัคคุเทศก์ชุมชน พรานนำทาง อบรมการแปรรูปผลไม้และสมุนไพรท้องถิ่นเพื่อเพิ่มมูลค่า เช่น ทำทุเรียนกวน มังคุดกวน ทำสบู่เปลือกมังคุด สบู่ขมิ้น มะขาม มีสรรพคุณฆ่าเชื้อแบคทีเรีย บำรุงผิวพรรณ ฯลฯ
ผู้ที่สนใจอยากจะมาสัมผัสแหล่งท่องเที่ยวตามธรรมชาติ ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ศิลปะ วัฒนธรรม ชิมอาหารพื้นบ้าน…สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ สัมพันธ์ หนูอินทร์แก้ว ประธานกลุ่มท่องเที่ยวตำบลน้ำตก โทร 0811409755
เรื่องและภาพ : สำนักพัฒนานวัตกรรมชุมชนจัดการความรู้และสื่อสาร สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์
author
