นานแค่ไหน…จำไม่ได้แล้ว ที่ไม่ได้เห็นพระอาทิตย์ขึ้นที่หลังบ้าน แต่วันหยุดช่วงปีใหม่ที่ผ่านมาทำให้ได้บันทึกภาพนี้เก็บไว้อีกครั้ง ซึ่งไม่เพียงแค่ผ่านตา แต่บันทึกเป็นภาพมาฝากเพื่อนๆด้วย อากาศเย็นๆกับแสงสีส้มๆตอนเช้าปนกับหมอกจางๆ นี่แหละ หน้าหนาวที่บ้านนาเมืองไทย ต.น้ำโสม จ.อุดรธานี
เสื้อตัวหนา กางเกงขายาว ถุงเท้าสีตุ่นๆ และกล้อง Handy cam เป็นอุปกรณ์จำเป็นสำหรับเดินรอบหมู่บ้านในตอนเช้าบนถนนรอบหมู่บ้านสายเล็กๆกับความตั้งใจสำรวจว่ามีอะไรบ้างนะที่เปลี่ยนไปในเวลากว่า 10 ปีที่เราไม่อยู่
“มามื้อได๋อีหล่า มาอยู่จักมื้อ โตไปเฮ็ดงานอยู่ไส ได้ลูกได้ผัวแล้วบ่…” เป็นชุดคำถามที่ดังชัดเจนจากคุณยายคุ้มบ้านเดียวกัน และอีกหลายๆคน ที่ถามไถ่สารทุกข์สุกดิบจากคนไกลบ้าน ซึ่งนานๆจะกลับบ้านสักที แน่นอน…บางคำถามมีคำตอบยืดยาว แต่บางคำถามมีคำตอบเพียงรอยยิ้ม
เส้นทางสั้นๆ ที่ฉันเดินสำรวจกลับใช้เวลานานกว่าปกติ เพราะมัวแต่แวะผิงไฟบ้านโน้นที บ้านนี้ที เพราะในหน้าหนาวอย่างนี้ ที่หน้าบ้านทุกหลังจะมีกองไฟเป็นของตัวเอง
“เฮ็ดหยังกินบักหล่า” “ถอนขนหนูคับ” เสียงตอบฉะฉานจากหนุ่มน้อยหน้าตาไม่คุ้นสำหรับฉัน สิริศักร์ กีบจำปา หลานเขยคุณยายคุ้มบ้านเดียวกัน ที่เพิ่งมาอยู่ที่หมู่บ้านได้ 2-3 ปี เขาบอกเล่าวิธีการได้มาซึ่งอาหารป่า “แกงอ่อมหนูนา” ศัตรูต้นข้าวจานนี้ที่จะสามารถหาได้หลังเกี่ยวข้าวในนาแล้วเสร็จเท่านั้น “ว่างกองข้าวล่อ ตามคลอง คลองที่มันวิ่ง มันก็จะมากิน เราก็เอาไฟส่อง เราก็หาไฟเอา ส่องไฟหาเอา…” แหม…เสียดายไม่ได้ลองชิม เพราะบ้านข้างกันก็มีอาหารที่ฉันโปรดอยู่อีกจาน
“แม่ก็เอามาปั้น ปั้นใส่เกลือ บางทีกะใส่น้ำอ้อยใส่เกลือ แล้วเอามาจี่ไฟ บางคนกะใส่ไข่ บางคนเขามักกะใส่น้ำตาลลงไปนิดหน่อย เฮาก็เอามาย่างให้มันเหลือง แล้วเอาไข่ทา แล้วเฮาก็เอามาย่างอีก ภาคอีสานเฮาเนาะกินข้าวจี่ยามหนาว” จำปี คำสิมมา หรือปกติฉันเรียกว่า “น้าแม่เปรี้ยว” เอ่อ..มาจากที่ลูกสาวคนโตของคุณน้าชื่อน้องเปรี้ยว เราเลยเรียกกันแบบนี้ น้าจำปี หรือ น้าแม่เปรี้ยว บอกเล่าและสาธิตวิธีการทำข้าวจี่ไปพร้อมกัน เลยทำให้ฉันได้กินข้าวจี่ตัวอย่างปั้นนี้ไปด้วย
กว่าสองชั่วโมงในการเดินรอบหมู่บ้านในระยะทางราวๆ 500 เมตร ฉันแวะบ้านทุกหลัง แวะผิงกองไฟทุกกองที่มีคุณตา คุณน้า หรือใครต่อใครนั่งอยู่ “มาเด้อกินข้าว” คำทักทายยามเช้ากับอาหารรอบกองไฟ แน่นอน…ด้วยมารยาท ฉันไม่สามารถปฏิเสธได้ สายวันนั้นฉันกลับถึงบ้านด้วยท้องที่อิ่มและอากาศที่เริ่มอุ่นๆทั้งจากแสงแดดและกองไฟรอบหมู่บ้าน
วิถีการกินอยู่แบบบ้านๆกับอาหารรอบกองไฟเล่าผ่านตัวหนังสือคงยากจะเห็นภาพ แต่เรื่องเล่าบ้านฉันวันนี้ ในข่าวเช้าไทยพีบีเอส 20 มกราคม 2557 เวลา 07.00 น. น่าจะช่วยได้ เผื่อว่าบรรยากาศจะอุ่นขึ้น
author
