ก่อนสถานการณ์โควิด เมืองพัทยายังมีเสน่ห์และดึงดูดนักท่องเที่ยวจากทั่วโลก รวมทั้งคนไทยให้มาเยือนไม่น้อยกว่าปีละ 10 ล้านคน ทำรายได้เข้าประเทศไม่ต่ำกว่าปีละ 100,000 ล้านบาท ขณะเดียวกันการเติบโตของเมืองพัทยาในช่วงหลายสิบปีที่ผ่านมา ทำให้เมืองชายทะเลแห่งนี้เป็นเสมือนแม่เหล็กยักษ์ที่ดึงดูดความฝันและความหวังของผู้คนจากทั่วประเทศ
ข้อมูลจากเมืองพัทยาระบุว่า เมืองพัทยามีพื้นที่ทั้งหมด 208 ตารางกิโลเมตร ในปี 2561 มีจำนวนประชากร (ตามทะเบียนราษฎร) ทั้งหมด 119,112 คน จำนวนครัวเรือน 23,786 ครัวเรือน จำนวนบ้าน (บ้านส่วนตัว/บ้านเช่า) รวม 164,029 หลังคาเรือน แต่คาดว่าจะมีประชากรแฝงจากทั่วประเทศที่เข้ามาทำมาหากินในเมืองพัทยามากกว่าตัวเลขในทะเบียนราษฎรประมาณ 4-5 เท่า หรือประมาณ 400,000-500,000 คน !!
คนจนในซอกหลืบพัทยา
พัทยาในสายตาของนักท่องเที่ยวและผู้คนทั่วไปอาจจะมองเห็นแต่ชายหาด น้ำทะเล โรงแรมหรู คอนโดสูงเทียมเมฆ แหล่งท่องเที่ยว สถานบันเทิง สถานบริการ และร้านอาหารหลากหลายรสชาติ แต่เบื้องหลังและฟันเฟืองหมุนวงจรธุรกิจท่องเที่ยวเมืองพัทยาก็คือ เหล่านักรบแรงงาน ผู้พกพาความหวังมาจากทั่วสารทิศ พวกเขามาเป็นแรงงาน เป็นพนักงานบริการในโรงแรม เช่น เด็กยกกระเป๋า แม่บ้าน รปภ. พนักงานเสิร์ฟอาหาร คนครัว คนขับรถสองแถว มอเตอร์ไซค์รับจ้าง พนักงานนวด เล่นกล โชว์กายกรรม รับจ้างทั่วไป ทำงานก่อสร้าง หาบเร่ แผงลอย พนักงานเก็บขยะ คนเก็บของเก่าขาย ฯลฯ
แต่ด้วยราคาที่ดินในเมืองพัทยาแพงเหมือนกับปูด้วยทองคำ นักรบแรงงานเหล่านี้จึงต่างดิ้นรนหาที่อยู่อาศัยกันไปตามยถากรรม บางคนบุกรุกที่รกร้างว่างเปล่า หรือเช่าที่ดินปลูกสร้างบ้านขึ้นมา แต่ก็นอนหลับไม่เต็มตา เพราะไม่รู้ว่าเจ้าของที่ดินจะมาขับไล่ในวันใด และอยู่กันอย่างแออัด สภาพบ้านเรือนผุพังทรุดโทรม มีปัญหาน้ำท่วม เน่าเสีย ทางเดินเฉอะแฉะ ขยะเกลื่อน ฯลฯ ที่ดีหน่อยก็เช่าบ้าน เช่าห้องพักอยู่อาศัย ราคาไม่ต่ำกว่า 2,000-3,000 บาทต่อเดือน
ขณะที่รายได้ก็ไม่ได้มากมายนัก ส่วนใหญ่จะมีรายได้ตามอัตราค่าจ้างขั้นต่ำ (ปัจจุบัน จ.ชลบุรี วันละ 330 บาท) หากเป็นพนักงานบริการในโรงแรม สถานบันเทิง สถานบริการต่างๆ จะมีรายได้เพิ่มจากทิป
ถวิล กัสปะ อายุ 64 ปี บ้านเดิมอยู่จังหวัดขอนแก่น เรียนจบชั้นประถม 7 ช่วยพ่อแม่ทำนาทำไร่อยู่หลายปี หัวใจคนหนุ่มเรียกร้องให้หนีความแร้นแค้นจากท้องทุ่งและควายทุยออกมาเผชิญชีวิต เขาจึงมุ่งหน้ามาที่เมืองพัทยาเมื่อเกือบ 50 ปีก่อน สมัยที่ทหารอเมริกันยังรบอยู่ในอินโดจีน ได้งานเป็นเด็กยกกระเป๋าในโรงแรม เรียกให้หรูก็คือ “Bell boy” กินเงินเดือนๆ ละ 900 บาท ทำงานโรงแรมมาแล้วหลายแห่ง ปัจจุบันเกษียณอายุแล้ว ตำแหน่งสุดท้ายคือหัวหน้า Bell boy เงินเดือน 17,000 บาท และได้ทิปรวมเฉลี่ยเดือนละ 10,000 บาท แต่รายได้เพียงเท่านี้ไม่เพียงพอที่จะหาซื้อที่อยู่อาศัยเป็นของตัวเอง ต้องเช่าบ้าน-เช่าที่ดินปลูกสร้างบ้านมาตลอด
บ้านและฝันของคนจน
เรื่องราวสั้นๆ ของถวิล กัสปะ เป็นตัวอย่างของแรงงานต่างถิ่นที่เข้ามาหากินในเมืองพัทยา ไม่มีรายได้และเงินทองมากพอที่จะซื้อหาที่อยู่อาศัยในเมืองพัทยาเป็นของตัวเอง เช่นเดียวแรงงานต่างถิ่นคนอื่น ๆ เมื่อพวกเขาได้ลงหลักปักฐานสร้างครอบครัว กลายเป็น ‘คนพัทยา’ เป็นประชากรแฝงขึ้นมา แต่เมื่อคิดจะขยับขยายสร้างที่อยู่อาศัยให้มั่นคงเป็นของตัวเอง ก็ไม่ใช่เรื่องง่าย เพราะที่ดินนอกเมืองพัทยาที่ไม่ใช่ย่านธุรกิจและท่องเที่ยวเมื่อราว 10 กว่าปีที่แล้ว ราคาเฉียดไร่ละ 10 ล้านบาท
ในปี 2551 เมืองพัทยามีการเลือกตั้งนายกเมือง และนักการเมืองรายหนึ่งมองเห็นปัญหาการขาดแคลนที่อยู่อาศัยของคนจนในเมืองพัทยา จึงนำมาเป็นนโยบายหนึ่งในการหาเสียงเลือกตั้ง เมื่อเขาได้เป็นนายกเมืองพัทยาสมความตั้งใจ เขาจึงไม่ลืมที่จะนำปัญหาการขาดแคลนที่อยู่อาศัยของผู้มีรายได้น้อยมาขับเคลื่อน
วาศินี กาญจนกุล อายุ 48 ปี แกนนำคนจนเมืองพัทยาที่อยากจะมีบ้านเป็นของตัวเอง เล่าว่า ตอนแรกชาวบ้านก็ไม่ค่อยเชื่อคำพูดของนักการเมือง คิดว่าเป็นนโยบายขายฝัน เพราะที่ดินในพัทยามีราคาแพง ในปี 2552 จึงเริ่มมีการสำรวจข้อมูลผู้เดือดร้อนเรื่องที่อยู่อาศัยในเมืองพัทยา โดยมีมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรีมาช่วย พบว่ามีชุมชนแออัด 33 ชุมชน จำนวน 11,724 ครัวเรือน มีผู้เดือดร้อนและมีความต้องการที่อยู่อาศัยเป็นของตัวเองจำนวน 1,586 ครัวเรือน ส่วนใหญ่กำลังจะถูกเจ้าของที่ดินขับไล่
หลังจากนั้นจึงเริ่มมีการจัดเตรียมกระบวนการแก้ไขปัญหา โดยได้รับการสนับสนุนจากสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน(องค์การมหาชน) หรือ ‘พอช.’ ซึ่งมีโครงการบ้านมั่นคงเพื่อแก้ไขปัญหาที่อยู่อาศัยอยู่แล้ว รวมทั้ง ‘สหพันธ์พัฒนาองค์กรชุมชนคนจนเมืองแห่งชาติ’ (สอช.) ส่งเจ้าหน้าที่มาเป็นพี่เลี้ยงและให้คำปรึกษาเพื่อเตรียมจัดทำโครงการบ้านมั่นคง และจะต้องมีการจัดตั้งกลุ่มออมทรัพย์เพื่อเป็นทุนในการสร้างบ้าน สมาชิกแต่ละรายจะต้องออมเงินเข้ากลุ่มเป็นรายเดือนๆ ละ 1,500-3,000 บาท ช่วงแรกมีชาวบ้านสนใจที่จะร่วมโครงการประมาณ 400 ครอบครัว
แต่คนที่ไม่เชื่อมั่นต่างถอนตัวไม่เข้าร่วมโครงการ เพราะกลัวเงินที่ออมจะหายสูญ ที่ดินก็ยังไม่มี บ้านก็ยังไม่ได้สร้าง ใครจะไปเชื่อ ? สุดท้ายจึงเหลือคนที่เข้าร่วม 304 ครอบครัว ส่วนใหญ่มาจากชุมชนที่กำลังจะถูกไล่รื้อ 7 ชุมชน เช่น ชุมชนกอไผ่ เขาน้อย ตลาดเก่านาเกลือ ฯลฯ โดยมีตัวแทนแต่ละชุมชนร่วมเป็นคณะทำงาน มีการประชุมคณะทำงานและสมาชิกทุกเดือนเพื่อให้รับรู้การทำงานและความคืบหน้า
ขณะเดียวกัน เมืองพัทยาได้แต่งตั้ง ‘คณะกรรมการเมืองพัทยา’ ขึ้นมา เพื่อแก้ไขปัญหาที่อยู่อาศัยผู้มีรายได้น้อย โดยมีผู้แทนหลายหน่วยงานเข้าร่วม เช่น เมืองพัทยา การประปา การไฟฟ้า ตำรวจ สหกรณ์จังหวัด ที่ดินจังหวัด ผู้แทนชุมชน ฯลฯ แกนนำชุมชนที่อยากจะมีบ้านจึงไปคุยกับคณะกรรมการเมืองฯ เพื่อจะขอเช่าที่ดินของรัฐหรือที่ดินสาธารณะเพื่อทำโครงการ เพราะที่ดินในพัทยาราคาแพง คนจนไม่มีปัญญาซื้อ แต่ได้รับคำตอบว่า ที่ดินสาธารณะในพัทยามีแต่เกาะกลางถนนและในทะเล
“ฉะนั้นถ้าจะทำโครงการบ้านมั่นคง พวกเราจะต้องหาซื้อที่ดิน หรือไม่ก็ต้องสร้างเป็นแฟลตเหมือนบ้านเอื้ออาทรของการเคหะ เพราะใช้เนื้อที่น้อย แต่พวกเราอยากจะได้บ้าน จึงช่วยกันหาที่ดิน ส่วนใหญ่ราคาไม่ต่ำกว่าไร่ละ 10 ล้านบาท จนมาได้ที่ดินที่เขาน้อย ตำบลนาเกลือ เนื้อที่ 12 ไร่ 3 งาน ตอนแรกเจ้าของตั้งราคาเอาไว้ 55 ล้านบาท แต่พวกเราก็ไปพูดคุยต่อรองหลายครั้งว่าจะทำบ้านให้คนจนอยู่ ไม่ได้เอาไปทำธุรกิจ เจ้าของที่ดินจึงลดราคาให้ เหลือ 42 ล้านบาท หรือประมาณไร่ละ 3 ล้าน 5 แสนบาท แต่พวกเราก็ยังไม่มีเงินซื้อ จึงทำสัญญาปากเปล่ากับเจ้าของที่ดินว่าอีก 2 ปีจะมาซื้อ” วาศินีบอกถึงความฝันที่เริ่มก่อรูปในช่วงปี 2552-2553
หลังเจรจากับเจ้าของที่ดินได้แล้ว แต่ชาวบ้านก็ยังไม่มีเงินพอที่จะซื้อที่ดิน จึงนำกลุ่มออมทรัพย์เดิมที่มีอยู่มาจัดตั้งเป็น ‘กลุ่มออมทรัพย์เขาน้อยพัฒนาเมืองพัทยา’ ในเดือนมิถุนายน 2553 และร่วมกันออมเงินให้มากขึ้นเป็นรายละ3,000-5,000 บาทต่อเดือน ในแต่ละเดือนจะมีเงินออมจากสมาชิก 304 ราย มีเงินออมรวมกันเกือบ 800,000 บาท เมื่อถึงเดือนพฤษภาคม 2554 กลุ่มออมทรัพย์มีเงินออมประมาณ 8 ล้านบาทเศษ ขณะเดียวกันในช่วงนั้นมีคนมาขอซื้อที่ดินแปลงนี้ แต่เจ้าของที่ดินเป็นเศรษฐีใจบุญและมีสัจจะจึงไม่ยอมขาย
คนจนรวมพลังสร้าง ‘บ้านมั่นคง’ มูลค่ากว่า 120 ล้านบาท
หลังจากนั้นในช่วงกลางปี 2554 แกนนำและสมาชิกจึงร่วมกันจัดทำโครงการ ‘บ้านมั่นคงเขาน้อยพัฒนาเมืองพัทยา’ ขึ้นมา โดยเสนอโครงการเพื่อขอรับการสนับสนุนสินเชื่อจากสถาบันพัฒนาองค์กรชุมชนฯ หรือ ‘พอช.’ เพื่อจัดซื้อที่ดินและก่อสร้างบ้าน และเตรียมจดทะเบียนเป็นสหกรณ์เคหสถาน เพื่อให้มีสถานะเป็นนิติบุคคล สามารถทำนิติกรรมสัญญาต่างๆ แทนชาวชุมชน ต่อมาในเดือนตุลาคมปีเดียวกัน พอช.จึงอนุมัติสินเชื่อเพื่อนำไปซื้อที่ดิน จากนั้นชาวชุมชนได้ร่วมกันจัดสรรการใช้ประโยชน์ที่ดิน วางผังแบ่งแปลง รวมทั้งหมด 304 แปลง/ครอบครัว โดยมีสถาปนิกจาก พอช. และเมืองพัทยามาเป็นพี่เลี้ยง
ส่วนขนาดของบ้านมีเนื้อที่ตั้งแต่ 10 – 12.5 และ 13.25 ตารางวา เป็นบ้านแถว 2 ชั้น ราคาบ้านและที่ดินหลังละ 285,000-300,000 บาท โดยสมาชิกจะต้องผ่อนชำระเงินกู้ให้สหกรณ์ฯ ประมาณเดือนละ 2,400-2,500 บาท (สหกรณ์นำไปชำระคืน พอช.) ระยะเวลา 15 ปี อัตราดอกเบี้ยร้อยละ 6 บาทต่อปี (พอช.คิดดอกเบี้ยร้อยละ 4 บาท ส่วนต่าง 2 บาท สหกรณ์ฯ นำไปเป็นค่าบริหารจัดการ)
วาศินี กาญจนกุล ผู้นำบ้านมั่นคงเขาน้อยฯ เล่าถึงกระบวนการจัดทำโครงการบ้านมั่นคงว่า ตามระเบียบของ พอช. ชุมชนที่รวมตัวกันจัดทำโครงการบ้านมั่นคงจะต้องออมเงินให้ได้จำนวน 10 เปอร์เซ็นต์ของวงเงินที่จะขอใช้สินเชื่อ ซึ่งในช่วงเดือนพฤษภาคม 2554 นั้น ชุมชนมีเงินออมรวมกันทั้งหมดประมาณ 8 ล้านบาทเศษ จึงทำเรื่องขอใช้สินเชื่อซื้อที่ดินจาก พอช. 37,800,000 บาท (ราคาที่ดิน 12 ไร่ 3 งาน 42 ล้านบาท ชุมชนใช้เงินออมสมทบ 4.2 ล้านบาท) และขอสินเชื่อปลูกสร้างบ้าน 46,720,857 บาท รวมสินเชื่อทั้งหมด 84,520,857 บาท
นอกจากนี้ พอช.ยังมีงบสนับสนุนการสร้างบ้านและสาธารณูปโภคอีกประมาณ 23 ล้านบาท เมืองพัทยาสมทบการก่อสร้างสาธารณูปโภค เช่น ถนน ท่อระบายน้ำ อีก 11.5 ล้านบาท รวมเป็นเงินที่ชาวบ้านต้องร่วมกันบริหารจัดการประมาณ 120 ล้านบาทเศษ ในเดือนเมษายน 2555 จึงเริ่มก่อสร้างบ้านเฟสแรก 64 หลัง และก่อสร้างเสร็จทั้งหมด 304 หลังในเดือนมีนาคม 2558 รวมใช้ระยะเวลาสร้างฝันให้เป็นจริงตั้งแต่ปี 2552-2558 รวม 6 ปี
“ในชีวิตเกิดมาเคยจับเงินมากที่สุดก็แค่แสนบาท แต่นี่มันทั้งโครงการ บ้าน 304 หลัง รวมเป็นเงินประมาณ 120 ล้านบาท แต่พวกเราก็ร่วมกันบริหารโครงการ แบ่งหน้าที่กันทำงาน ช่วยกันตั้งแต่สืบราคาที่ดิน ราคาวัสดุก่อสร้าง ตรวจสอบบัญชี เพื่อไม่ให้เงินทองรั่วไหล และประชุมสมาชิกทุกเดือน เพื่อให้ทุกคนรู้เท่ากัน จะได้ไม่ต้องสงสัย เริ่มสร้างบ้านในเดือนเมษายน 2555 และทยอยสร้างมาเรื่อยๆ จนแล้วเสร็จทั้งหมดในปี 2558 ตอนนี้บ้านในฝันของพวกเราเป็นจริงขึ้นมาแล้ว” วาศินีหญิงแกร่ง ซึ่งในวันนี้เป็นประธานสหกรณ์เคหสถานบ้านมั่นคงเขาน้อยพัทยา จำกัด บอก
วาศินี กาญจนกุล ผู้นำบ้านมั่นคงเขาน้อยฯ
ประธานสหกรณ์บอกด้วยว่า ในจำนวนบ้าน 304 หลังนั้น ชาวชุมชนได้ช่วยกันนำเงินสนับสนุนการสร้างบ้านจาก พอช.มาช่วยกันลงขัน ครอบครัวละ 5,000 บาท เพื่อก่อสร้างบ้านให้แก่ครอบครัวที่ยากจน คนด้อยโอกาสในเมืองพัทยาที่กำลังจะโดนไล่รื้อ รวมทั้งหมด 14 ครอบครัว เพื่อให้มาอยู่อาศัยด้วยกันในโครงการบ้านมั่นคงเขาน้อยฯ เป็นบ้านแถวชั้นเดียว ขนาด 4 x 8 ตารางเมตร ค่าวัสดุและก่อสร้างหลังละ 122,000 บาท รวมเป็นเงินทั้งหมดประมาณ 1.7 ล้านบาทเศษ ถือเป็นน้ำใจและความห่วงใยที่คนจนมีให้แก่กัน
ถอดบทเรียนการบริหารจัดการบ้านมั่นคงเขาน้อย
มีสุภาษิตโบราณกล่าวว่า “คบเด็กสร้างบ้าน คบหัวรั้น (ล้าน) สร้างเมือง” จะทำให้การทำงานไม่ประสบผลสำเร็จ เพราะเด็กหรือคนที่ไม่มีวุฒิภาวะมักจะขาดความรับผิดชอบ เอาแต่เที่ยวเล่นสนุกสนาน ส่วนคนหัวรั้น (สมัยหลังเรียกเพี้ยนเป็นหัวล้าน) ก็มักทำตามใจตัวเอง ดื้อรั้น ไม่ฟังความคิดเห็นของคนอื่น
แต่การทำงานของคณะกรรมการสหกรณ์เคหสถานบ้านมั่นคงเขาน้อยพัฒนา ไม่เป็นไปตามสุภาษิตนั้น เพราะมีทีมที่ปรึกษาจากคณะกรรมการเมืองพัทยา ม.เทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี สอช. และ พอช. มาช่วยให้คำแนะนำ ขณะที่คณะกรรมการสหกรณ์ฯ ก็มีการแบ่งบทบาทหน้าที่การทำงานชัดเจน เช่น มีทีมสืบราคา ทีมจัดซื้อจัดจ้าง ทีมตรวจสอบ บัญชี ฯลฯ ทีมละ 3-5 คน เพื่อดำเนินการและควบคุมการก่อสร้างบ้านไม่ให้มีการทุจริต รั่วไหล ได้เนื้องานตามสัญญาจ้าง
นอกจากนี้ยังมีคณะกรรมการชุมชนจำนวน 19 คน และกรรมการกลุ่มย่อยจำนวน 21 กลุ่มที่มาจากตัวแทนชาวบ้านทั้ง 304 ครอบครัว เข้าร่วมเป็นคณะทำงาน ร่วมตรวจสอบการก่อสร้าง กระจายข่าวสารให้สมาชิกกลุ่มย่อยได้รับรู้ข้อมูล ความคืบหน้า เพื่อป้องกันความเข้าใจผิดหรือสร้างความแตกแยกในหมู่สมาชิก จึงทำให้การดำเนินโครงการก่อสร้างบ้านมั่นคงชุมชนเขาน้อยพัฒนาสำเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดี
แม้ว่าในช่วงแรกจะมีผู้ไม่ประสงค์ดีปล่อยข่าวว่า คณะกรรมการสหกรณ์ฯ มีการทุจริต งุบงิบ เก็บบังผลประโยชน์ แต่เมื่อมีการตรวจสอบจากคณะกรรมการเมืองพัทยาก็ไม่พบความผิดตามที่มีผู้กล่าวหา แถมยังเหลือเงินจากการบริหารโครงการอีกประมาณ 3 ล้านบาทเศษ
เช่น ก่อนการสั่งซื้อวัสดุก่อสร้าง คณะกรรมการจะไปสืบราคาจากหลายร้าน หรือสั่งซื้อวัสดุในปริมาณมากจากตัวแทนจำหน่ายโดยตรง และคณะกรรมการไม่เอาค่าคอมมิชชั่น จึงทำให้ซื้อสินค้าได้ในราคาถูก เช่น ปูนเขียว (ซีเมนต์) หากซื้อจากร้านวัสดุก่อสร้างราคาลูกละ 85-90 บาท แต่เมื่อสั่งซื้อจากผู้จำหน่ายโดยตรง และซื้อครั้งละ 1 คันรถเทลเลอร์ขึ้นไป (ประมาณ 10 ตัน) จะได้ราคาลูกละประมาณ 75 บาท
ขณะที่ สำนักสินเชื่อ สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชนฯ หรือ พอช. ได้ส่งทีมงานมาถอดบทเรียนและประสบการณ์การทำโครงการบ้านมั่นคงเขาน้อยฯ ระหว่างวันที่ 23-24 กรกฎาคมที่ผ่านมา ให้ความเห็นว่า
“คณะกรรมการสหกรณ์ฯ มีระบบการบริหารจัดการที่ดี มีการแบ่งบทบาทหน้าที่กันทำงาน แบ่งกรรมการเป็นกลุ่มย่อย 21 กลุ่ม เพื่อช่วยกันตรวจสอบวัดุ ตรวจสอบงาน ตรวจบัญชี และมีการประชุมร่วมกันทุกเดือน เพื่อให้กรรมการและสมาชิกรับรู้ข้อมูลเท่ากัน คณะกรรมการไม่ทำงานเพียงฝ่ายเดียว แต่ดึงสมาชิกเข้ามาร่วมรับผิดชอบ ขณะที่ผู้นำก็เป็นนักเจรจาต่อรอง มีความเข้มแข็ง ไม่ท้อถอย ทำให้สมาชิกมีความเชื่อถือ
ส่วนระบบการก่อสร้าง จะจ้างผู้รับเหมาเฉพาะค่าแรง จ้างเป็นเฟส และกระจายงาน ไม่จ้างผู้รับเหมาเพียงรายเดียว เพื่อป้องกันความเสี่ยง คณะกรรรมการสหกรณ์ฯ จะจัดซื้อวัสดุก่อสร้างเอง และซื้อในปริมาณมากจึงได้ราคาถูก นอกจากนี้ยังมีการติดตาม ตรวจงวดงาน คุณภาพงานและมาตรฐาน โดยช่างชุมชน กรรมการกลุ่มย่อย และช่างจากเมืองพัทยา จึงทำให้การบริหารโครงการบ้านมั่นคงเขาน้อยประสบผลสำเร็จ”
นี่คือฝันที่เป็นจริงของคนจนเมืองพัทยา และจะเป็นแรงบันดาลใจให้คนจนกลุ่มอื่นๆ ในพัทยาและใกล้เคียงที่อยากจะมีบ้านเป็นของตัวเอง…เดินตามความฝันนี้ !!
บ้านมั่นคงเขาน้อยพัทยา บ้านที่มีความหมายมากกว่าคำว่า “บ้าน”
‘บ้านมั่นคงเขาน้อย’ บ้านในฝันของเหล่าคนจนในเมืองพัทยา เป็นบ้านที่มีความหมายและมีความลึกซึ้งมากกว่าคำว่า “บ้าน” ทั่วไป เพราะบ้านมั่นคงไม่ใช่มีเงินแล้วจะหิ้วกระเป๋าเข้าไปอยู่ได้เลยเหมือนกับบ้านจัดสรรทั่วไป แต่เป็นบ้านที่เกิดจากความหวัง ความตั้งใจของคนจนที่อยากจะมีบ้านเป็นของตัวเอง จึงได้รวมตัวกันจัดทำโครงการขึ้นมา ช่วยกันระดมทุนออมทรัพย์เพื่อสมทบเงินซื้อที่ดินและสร้างบ้าน ช่วยกันบริหารจัดการทั้งที่ไม่เคยมีความรู้มาก่อน ฯลฯ นอกจากนี้พวกเขายังเจียดเงินครอบครัวละ 5,000 บาท สร้างบ้านให้แก่คนที่ยากลำบากกว่าที่กำลังเดือดร้อนรวมทั้งหมด 14 หลัง รวมเป็นเงินกว่า 1,450,000 บาท
บ้านกลางเพื่อคนที่ยากจนกว่า
ลุงประเสริฐ ซาตั๋ว อายุ 69 ปี อาศัยอยู่กับภรรยา วัย 64 ปี และลูกชายอายุ 35 ปี พื้นเพเดิมเป็นคนอุตรดิตถ์ แต่อพยพมาหางานทำในเมืองพัทยาเมื่อเกือบ 40 ปีก่อน ทำงานรับจ้างสารพัด แต่ส่วนใหญ่เป็นงานก่อสร้าง มีรายได้ไม่แน่นอน พอเลี้ยงปากท้องและครอบครัวไปวันๆ อาศัยอยู่ในบ้านเช่า บางครั้งต้องย้ายบ้านไปเรื่อยๆ เพื่อให้อยู่ใกล้ไซต์งานก่อสร้าง ราคาค่าเช่าบ้านเดือนละ 1,500-2,000 บาท
เมื่อหลายปีก่อน เพื่อนบ้านรู้ข่าวว่าจะมีโครงการบ้านมั่นคงเขาน้อยเกิดขึ้น และจะให้คนยากคนจน คนที่ลำบากเรื่องที่อยู่อาศัยในพัทยาได้อยู่บ้านฟรี แต่ต้องผ่อนค่าที่ดินเป็นรายเดือนเอง จึงนำข่าวมาบอก ลุงประเสริฐให้ความสนใจ เพราะช่วงหลังๆ อายุเริ่มมากขึ้น ทำงานก่อสร้างไม่ไหว ไม่ค่อยมีรายได้ จึงอยากมาอยู่ในโครงการนี้
“ตอนแรกลุงก็ไม่เชื่อว่าจะมีโครงการแบบนี้ เพราะใครเขาจะปลูกบ้านให้เราอยู่ฟรีๆ แต่ก็อยากอยู่จึงไปลงชื่อเอาไว้ ต่อมาก็มีกรรมการเป็นชาวบ้านนี่แหละ มาตรวจสอบ มาดูสภาพครอบครัวว่าเราเดือดร้อนลำบากจริงหรือไม่ พอเขาสร้างบ้านเสร็จเมื่อ 7-8 ปีที่แล้วจึงได้เข้ามาอยู่ ก็ดีใจที่มีบ้านเป็นของตัวเอง เพราะเมื่อก่อนต้องเช่าบ้านอยู่ ทำให้ประหยัดรายจ่าย แต่ต้องจ่ายค่าน้ำ ค่าไฟเอง ผ่อนค่าที่ดินและส่งเงินออมเข้าสหกรณ์ประมาณเดือนละ 1,500 บาท ถ้าผ่อนเสร็จ ทั้งบ้านและที่ดินก็จะเป็นของเรา เอาไว้ให้ลูกหลานอยู่ต่อไป”
ลุงประเสริฐบอก
บ้านที่ลุงประเสริฐและครอบครัวอาศัยอยู่ เป็นบ้านชั้นเดียว ขนาด 4 X 8 ตารางเมตร ก่อสร้างด้วยปูนซีเมนต์ เช่นเดียวกับบ้านกลางหลังอื่นๆ รวมทั้งหมด 14 หลัง โดยชาวชุมชน 290 ครัวเรือนร่วมสมทบเงินก่อสร้างหลังละ 5,000 บาท พอช.สมทบหลังละ 25,000 บาท ราคาก่อสร้างบ้านหลังละ 122,000 บาท รวมเป็นเงินทั้งหมดประมาณ 1.7 ล้านบาทเศษ ส่วนที่ดินราคาประมาณ 124,000 บาท/ครอบครัว ผู้อยู่ต้องผ่อนชำระเอง อัตราเดือนละ 1,048 บาท ระยะเวลา 15 ปี
ช่วยสมาชิกปลดหนี้นอกระบบ
นอกจากการออมเงินเพื่อสมทบซื้อที่ดินในช่วงแรกแล้ว สมาชิกบ้านมั่นคงเขาน้อยฯ ยังต้องออมเงินสัจจะเข้าสหกรณ์บ้านมั่นคงเขาน้อยฯ อย่างน้อยเดือนละ 30 บาท ต้องถือหุ้นสหกรณ์อย่างน้อย 5 หุ้นๆ ละ 20 บาท (ชำระค่าหุ้นทุกเดือน) สมทบเงินเข้ากองทุนสวัสดิการเดือนละ 60 บาท ฯลฯ
ปัจจุบันสหกรณ์ฯ มีเงินออมสัจจะจากสมาชิกประมาณ 1.3 ล้านบาท เงินหุ้นจากสมาชิกประมาณ 3.2 ล้านบาท เงินกองทุนสวัสดิการประมาณ 500,000 บาท นำเงินที่สมาชิกฝากและสมทบมาช่วยเหลือดูแลกัน เช่น ให้กู้ยืมในยามเดือดร้อนไม่เกินรายละ 30,000 บาท (หากสมาชิกเข้าประชุมสม่ำเสมออย่างน้อยปีละ 8 ครั้ง สามารถกู้เงินโดยไม่ต้องมีคนค้ำประกัน) ช่วยสวัสดิการยามเจ็บไข้ได้ป่วย มีกองทุนฌาปนากิจ เมื่อเสียชีวิตจะได้รับการช่วยเหลือประมาณ 50,000 บาท และช่วยเหลือสมาชิกปลดหนี้นอกระบบ
อรอนงค์ ลิ้มจิตรกร หรือ ‘ป้าลี่’ อายุ 52 ปี อาชีพขี่มอเตอร์ไซค์รับจ้าง บอกเล่ามรสุมชีวิตในช่วงหนึ่งว่า ในช่วงที่มีความขัดแย้งทางการเมือง (ก่อน คสช.ยึดอำนาจในปี 2557) เมืองพัทยาเป็นสมรภูมิรบแห่งหนึ่ง มีการจัดชุมนุมประท้วงของแต่ละฝ่าย ทำให้นักท่องเที่ยวไม่กล้ามาพัทยา รายได้ที่เคยมีจากการขี่มอเตอร์ไซค์วันละกว่า 1,000 บาท หายวับไปกับตา เริ่มชักหน้าไม่ถึงหลัง ป้าลี่เริ่มกู้เงินนอกระบบเอามาใช้จ่ายในครอบครัว ดอกเบี้ยสูงถึงร้อยละ 20 ต่อเดือน บางวันหมุนเงินไม่ทัน ต้องกู้รายนี้มาจ่ายรายโน้น และจ่ายเฉพาะดอกเบี้ยเท่านั้น เงินต้นจึงทบเข้าไปยิ่งกว่าดินพอกหางหมู
พอรู้ตัวอีกทีก็มีหนี้สะสมกว่า 200,000 บาท มีเจ้าหนี้รายเล็กรายน้อยรวม 19 คน เจ้าหนี้เริ่มรุมตอม ดักหน้าดักหลัง จะไปไหนทีจะต้องวางแผนการเดินทางให้ดี ป้าลี่เริ่มเครียด หน้าตาหมองคล้ำ ไม่พูดไม่จากับใครๆ เพราะต้องหาเงินมาจ่ายเฉพาะดอกเบี้ยวันละ 1,200 บาท
เมื่อประธานสหกรณ์บ้านมั่นคงเขาน้อยฯ เห็นความผิดปกติของป้าลี่จึงเรียกมาสอบถาม และนำเรื่องเข้าสู่ที่ประชุมคณะกรรมการสหกรณ์ฯ เพื่อช่วยแก้ปัญหา ปลดหนี้เงินนอกระบบทั้งหมดกว่า 200,000 บาทให้ป้าลี่ โดยให้ป้าลี่ผ่อนจ่ายคืนเงินให้สหกรณ์เป็นรายเดือนตามกำลัง คิดดอกเบี้ยเพียงเล็กน้อย
ทุกวันนี้ป้าลี่ผ่อนเงินคืนสหกรณ์หมดแล้ว เดินไปไหนก็ยิ้มหน้าใส ไม่ต้องหลบๆ ซ่อนๆ กินก็อุ่น ทุนก็มี เพราะหนี้ลด..!!
นอกจากป้าลี่แล้ว สหกรณ์ยังช่วยเหลือสมาชิกในชุมชนปลดหนี้นอกระบบอีกประมาณ 20 ราย วงเงินตั้งแต่ 30,000-300,000 บาท
ชีวิตใหม่ของ ‘ป้าแมว’
‘ป้าแมว’ หรือ ‘ชิด กิ่งเมือง’ วัย 62 ปี อาศัยอยู่กับลูก 4 คน หลาน 8 คน รวมป้าแมวเป็น 13 คน เดิมป้าแมวหาเลี้ยงชีพด้วยการเปิดร้านรับจ้างซักรีดเสื้อผ้าอยู่ที่พัทยากลาง มีรายได้เดือนละหลายหมื่นบาท แต่เมื่อหลายปีก่อนป้าแมวป่วยเป็นมะเร็งจึงต้องหยุดงานเพื่อมารักษาตัว และย้ายมาอยู่กับลูกหลานที่บ้านมั่นคงเขาน้อยฯ ในปี 2559 มีรายได้จากเบี้ยยังชีพคนชราเพียงเดือนละ 600 บาท และรักษาตัวจนอาการเริ่มดีขึ้น
ขณะเดียวกัน สหกรณ์บ้านมั่นคงเขาน้อยฯ มีสมาชิกที่เลี้ยงหมาและแมวอยู่หลายบ้าน บางตัวก็ขับถ่ายไม่เป็นที่เป็นทาง สร้างความสกปรกเลอะเทอะให้แก่ชุมชน คณะกรรมการสหกรณ์และสมาชิกจึงประชุมลงมติจัดเก็บค่าดูแลความสะอาดจากสัตว์เลี้ยงหลังละ 100 บาท และจ้างป้าแมวให้มาทำหน้าที่นี้ เพราะเป็นงานที่ไม่หนักมาก ป้าแมวจะได้ออกกำลังกายไปด้วย โดยทำงานวันละ 2 รอบ คือช่วงเช้าและเย็น ทำให้ป้าแมวมีรายได้เดือนละ 3,000 บาท
นอกจากนี้ยังจ้างป้าแมวทำความสะอาดถังขยะรวมในหมู่บ้านที่มีอยู่ 3 จุด อีกเดือนละ 3,000 บาท โดยใช้เงินค่าบริการส่วนกลางที่เก็บจากสมาชิก เพื่อไม่ให้ถังขยะหมักหมม แพร่เชื้อโรค และส่งกลิ่นเหม็น
รวมแล้วป้าแมวมีรายได้เดือนละ 6,000 บาท ไม่มากนัก แต่ป้าแมวก็ภูมิใจที่มีส่วนช่วยให้ชุมชนเกิดความสะอาด ใครมาเยี่ยมก็ออกปากชม ส่วนเงินที่ได้ก็นำมาใช้รักษาตัวและดูแลลูกหลาน…ทุกวันนี้ป้าแมวอยู่อย่างมีความหวังและมีความสุขท่ามกลางลูกหลานและเพื่อนบ้าน
นี่คือบางตัวอย่างของการช่วยเหลือเกื้อกูลดูแลช่วยเหลือกันของสมาชิก ‘บ้านมั่นคงเขาน้อยพัฒนาเมืองพัทยา’ เป็นบ้านหลังใหญ่ของทุกคน…และอบอวลไปด้วยอุ่นไอแห่งความรัก ความปรารถนาดีที่ทุกคนมีให้แก่กัน…และเป็นบ้านที่มีความหมายมากกว่าคำว่า “บ้าน”
