ย้อนรอยกู้วัดติโลกอาราม กลางกว๊านพะเยา

วันนี้..พุทธสถานแห่งนี้ได้สร้างชื่อเสียง และเป็นที่รู้จักของคนทั้งประเทศ พวกเราชาวจังหวัดพะเยา ต่างรู้สึกภาคภูมิใจ ในพุทธสถานแหล่งรวมจิตวิญญาณของชาวพุทธที่นี่ และจะร่วมกันอนุรักษ์และสืบสานแหล่งวัฒนธรรมแห่งน้ให้ยาวนานสืบไป….

…..กว๊านพะเยาแห่งนี้ มีประวัติการก่อเกิดกิจกรรมมานานแล้ว….โดยเฉพาะประวัติ และการก่อเกิดการรื้อฟื้นพุทธสถาน “วัดติโลกอาราม กลางกว๊านพะเยา”แห่งนี้มีมายาวนานแล้ว…มีผู้เฒ่าผู้แก่ได้สืบให้ฟังดังนี้….

..ย้อนอดีตเมื่อปี 2526 ชาวประมงพื้นบ้านริมกว๊านพะเยา ได้ค้นพบเกาะกลางน้ำอยู่กลางกว๊านพะเยา ชาวประมงพื้นบ้านได้ขุดพบพระพุทธรูปหินทราย ซากอิฐปูน วัตถุโบราณเก่าแก่มากมาย และ พบหลักฐานทางประวัติศาสตร์ หลักศิลาจารึกของการก่อสร้างวัดที่ชื่อ “ติโลกอาราม”กลางกว๊านพะเยาที่ลือเลื่อง…

วัดติโลกอารามหรือสันธาตุบวกสี่แจ่ง พระอารามหลวงในรัชสมัยพระเจ้าติโลกราช กษัตริย์ล้านนาลำดับที่ 9 แห่งราชวงศ์มังราย สร้างขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2019 – 2029 ปัจจุบันตัววัดจมอยู่ใต้กว๊านพะเยา ยกเว้นส่วนยอดพระธาตุที่โผล่พ้นน้ำขึ้นมา เนื่องจากปี พ.ศ. 2482 กรมประมงได้ก่อสร้างประตูกั้นน้ำ ทำให้แม่น้ำอิงและลำน้ำสาขาซึ่งไหลลงมาจากทิวเขาผีปันน้ำ เกิดการเอ่อล้นเข้าท่วมชุมชนโบราณที่ตั้งอยู่บริเวณหนองเอี้ยงจนเกิดทะเลสาบน้ำจืดขึ้นมา เรียกว่ากว๊านพะเยา ทำให้วัด โบราณสถาน และชุมชนโบราณจำนวนมาก จมอยู่ใต้น้ำ และรวมถึงวัดติโลกอารามแห่งนี้อีกด้วย…

..ต่อมาเมื่อปี พ.ศ.2550 โครงการกู้วัดติโลกอารามในกว๊านพะเยาได้เกิดขึ้น นำโดยอดีตผู้ว่าราชการจังหวัดพะเยา นายธนเษก อัศวานุวัตร ร่วมกับคณะสงฆ์และชาวพุทธจังหวัดพะเยา จนเป็นที่เป็นที่กล่าวขานกันอย่างกว้างขวาง…โครงการก็ถูกพับลงไป ไม่สามารถทำได้ เนื่องจากติดขัดกฎหมายหลายประการ…แต่ก็ได้ทิ้งมรดกของการท่องเที่ยวเชิงพระพุทธศาสนาไว้ อย่างที่เราได้สืบทอดกันทุกวันนี้…

กว๊านพะเยากำเนิดขึ้นจากการสร้างประตูระบายน้ำกั้นแม่น้ำอิงเมื่อ 60 กว่าปีที่ผ่านมา ก่อนหน้านั้น เป็นหนองน้ำขนาดใหญ่จำนวนสองแห่งใกล้กันตามแนวลำน้ำอิง ที่มีพื้นที่เป็นแอ่งก้นกระทะ พื้นที่แห่งนี้สร้าง ประวัติศาสตร์วัฒนธรรมและวิถีชีวิตของผู้คนล้านนาตะวันออกที่ผูกพันกับทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม..เป็นชุมชนในอาณาบริเวณกว๊านพะเยา….ในพื้นที่กว่า 12,000 ไร่

การสืบทอดบวรพระพุทธศาสนาที่วัดติโลกอารามแห่งนี้..เป็นหนึ่งเดียวในโลกกับการ”เวียนเทียนทางน้ำกลางกว๊านพะเยา”…ในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา 3 เหตุการณ์ คือ วันวิสาขบูชา, วันมาฆบูชา และวันอาสาฬหบูชา

ผมได้รวบรวมเรื่องจากจากการบันทึกเหตุการณ์การต่อสู้ และร่วมพัฒนาของชาวพุทธของจังหวัดพะเยา ร่วม 9 ปีเก่า เพื่ออนุชนรุ่นหลังได้เห็นภาพเหตุการณ์ที่สำคัญในประวัติศาสตร์ กว่าจะมาเป็น “วัดติโลกอาราม กลางกว๊านพะเยา”อันลือเลื่องของจังหวัดพะเยา ที่ท่านเห็นอยู่ ณ ปัจจุบันนี้…{{รวมคลิปย้อนรอยกู้วัดวัดติโลอการาม กลางกว๊านพะเยา}}