จากชุมชนเล็กๆ ที่มีเป้าหมาย “สามารถใช้จักรยานในชีวิตประจำวันเพิ่มขึ้น ยกระดับชุมชนจักรยานเป็นเครือข่ายชุมชนจักรยาน และมุ่งผลักดันโยบายเพื่อนำไปสู่การใช้จักรยานเป็นทางเลือกในการเดินทาง” นอกจากนี้การส่งเสริมการใช้จักรยานเป็นส่วนหนึ่งของแผนพัฒนาชุมชนและการทำงานในมิติอื่นๆ เช่น สุขภาพอนามัย สิ่งแวดล้อม ดำเนินงานต่อเนื่องและยั่งยืน
“ชุมชนจักรยาน” คือ ชุมชนที่ตระหนักถึงคุณค่าและประโยชน์ของการเดินและการใช้จักรยาน พร้อมส่งเสริมให้สมาชิกในชุมชนใช้เป็นทางเลือกหนึ่งของการเดินทางในชีวิตประจำวัน เพราะดีต่อสุขภาพ สังคม และสิ่งแวดล้อม สามารถต่อยอดประยุกต์ใช้เป็นเครื่องมือเพื่อการพัฒนาชุมชน และการเรียนรู้เพื่อการพึ่งพาตนเอง ทั้งในมิติของสุขภาพและพลังงานก่อให้เกิดสุขภาวะที่ดี
หนึ่งในตัวอย่างที่เห็นชัดเจนของความสำเร็จในการส่งเสริมให้สังคมไทยหันมาใช้จักรยานอย่างเป็นรูปธรรม คือชุมชนเล็กๆ ที่ชื่อว่า “ชุมชนหน้าวัดโคนอน” ใกล้กับถนนเทอดไท ย่านภาษีเจริญ ความร่วมมือจากชาวชุมชนตั้งแต่เมื่อช่วง 2 ปีที่ผ่านมาจนถึงวันนี้ชาวบ้านส่วนใหญ่ต่างมีจักรยานของตัวเองใช้เกือบทุกหลังคาเรือน ผ่านกระบวนการที่เรียกว่า “กลุ่มออมทรัพย์เพื่อจักรยานชุมชน” โดยเก็บเงินสมาชิกแค่วันละ 10 บาทก็สามารถเป็นเจ้าของพานะสองล้อในราคา 300 บาทได้ แนวคิดหลักที่ทำให้ชุมชนหน้าวัดโคนอนต้องการเป็นชุมชนคนใช้จักรยานคือ เพื่อลดค่าใช้จ่ายและสร้างความปลอดภัยในการเดินทางของชุมชน มุ่งให้คนในชุมชนคนใช้จักรยานในชีวิตประจำวันได้จริง รวมทั้งยังสามารถขยายผลสู่ชุมชนใกล้เคียงได้อีกด้วย
อีกหนึ่งชุมชนที่เห็นเป็นรูปธรรมคือ “ชุมชนบ้านดงกลาง จ.พิจิตร” พบว่า กลุ่มนักเรียน กลุ่มผู้สูงอายุ กลุ่มแกนนำจักรยาน เกิดการตื่นตัวและสนใจปั่นจักรยานอย่างต่อเนื่อง ทำให้ประเด็นการปั่นจักรยานกลายเป็นหัวข้อสนทนาอยู่เสมอ และยังเกิดกลุ่มอาสาสมัคร ออกปั่นจักรยานรณรงค์ในทุกวันศุกร์ ขณะที่อบต. ดงกลาง ทำการปรับภูมิทัศน์และเส้นทางริมคลอง เพื่อให้คนในชุมชนปั่นจักรยานได้อย่างสะดวกและปลอดภัย พร้อมบรรจุแผนชุมชนจักรยานไว้ในแผนของท้องถิ่น ภายใต้โครงการพัฒนาชุมชนจักรยานเพื่อวิถีชีวิตอย่างเป็นระบบ กิจกรรมต่างๆ ที่ชาวชุมชนร่วมใจกันทำ เช่น ซื้ออุปกรณ์ในการดูแลซ่อมบำรุงจักรยาน , จัดให้มีการซ่อมและสอนซ่อมจักรยาน หาสถานที่ตั้ง “คลินิก” หรือศูนย์บริการจักรยานของชุมชน, จัดให้เยาวชนใช้จักรยานทำกิจกรรมต่างๆ, อสม.ใช้จักรยานเยี่ยมบ้านผู้ป่วย-ผู้สูงอายุ , อบรมวินัยจราจร และทำที่จอดจักรยาน เป็นต้น กิจกรรมเหล่านี้ล้วนสนับสนุนการเกิดเป็นชุมชนจักรยาน เมื่อมีการใช้มากขึ้น คำถามต่อไปคือจะมีนโยบายหรือมาตรการใดมารองรับผู้ใช้จักรยาน ทั้งกฎหมาย เส้นทางและความปลอดภัย
เราควรจะนำบทเรียนจากชุมชนเหล่านี้มาศึกษาว่าทำไมพวกเขาถึงสร้างแรงจูงใจให้คนมาใช้จักรยานได้สำเร็จ การแก้ปัญหาเรื่องจักรยาน มักจะมองภาพที่กว้างเกินไป หรือมักมองเพียงแค่การใช้จักรยานในเมืองเท่านั้น แต่การเริ่มจากจุดย่อยๆ อาจจะเป็นอีกคำตอบหนึ่ง โดยเริ่มจากการส่งเสริมให้คนใช้เป็นเขตชุมชนหรือเป็นซอยเล็กๆ ก่อน จากนั้นค่อยทำให้ขยายพื้นที่ออกไป
ขอบคุณภาพและเรื่องราวจาก : คุณอิทธิพล บารมีเกรียงไกร และข้อมูลจาก : เว็บไซต์ชมรมจักรยานเพื่อสุขภาพแห่งประเทศไทย http://www.thaicyclingclub.org/
author
