นกกระแตทำรังที่น่านน้ำ
บังเกิดเหตุการณ์ผู้เฒ่าจึงเก็บมาเล่า
หากลำธารและลำคล่องนั้นไม่เน่า
ผู้เฒ่าคงไม่เฝ้าพร่ำเตือน
เรายังมีผืนป่าให้ชื่นใจ
เอาหัวใจและมือประสาดูแล
เรายังมีผืนป่าให้ชื่นชม
นกเหยี่ยว กระรอก กระแต ต้องช่วยกันดูแล
บทเพลง รักษ์ป่า ทำนอง พะตี ชิ สุวิชาน
ม่านหมอกที่ล่องลอยสูงเสียดภูเขา ผืนป่าและต้นไม้ที่เขียวขจี เสียงร้องของนกป่าเขา ที่ดังก้องกังวาน ราวกับเสียงตีระฆังว่าเช้าวันใหม่มาเยือนแล้ว ลำธารแม่น้ำเล็ก ๆ ที่มีความใสสะอาดราวกับเพชรที่เปล่งประกายยามแสงสุริยาตกกระทบ ฝูงปลาขนาดเล็กที่สะบักครีบและร่างกายตัวเองให้สามารถต้านแรงดันจากน้ำเพื่อจะว่ายทวนลำธารราวกับว่าถึงฤดูออกเดินทาง
ไร่หมุนเวียนที่ได้ชื่อว่าแหล่งอาหารที่ยั่งยืน มีพืชผักผสมผสานตามฤดูกาลที่สามารถเก็บเกี่ยวผลผลิตได้ตลอดเวลา สิ่งเหล่านี้คือส่วนหนึ่งที่จะสะท้อนให้เราเข้าใจถึงวิธีชีวิตที่พี่น้องชาวปกาเกอะญอได้เติบโตและได้สัมผัสกับธรรมชาติรอบกาย รวมถึงวิถีชีวิตที่เน้นคนอยู่กับป่าและป่าอยู่กับคนราวกับว่าสิ่งเหล่านี้คือคำอวยพร ที่ฝังอยู่ในชีวิต
ถึงแม้ว่าจะผ่านไปกี่ยุคกี่สมัยพี่น้องปกาเกอะญอก็ยังคงรักษาอัตลักษณ์และวิถีชีวิตของตัวเองไว้ได้ยังมั่นคง แต่หลังจากมีการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโควิค-19 บางคนจำเป็นที่จะต้องมีการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตของพวกเขาให้เข้ากับสถาการณ์ที่ห้อมล้อม พี่น้องชาวปาเกอญอได้รื้อฟื้นพิธีกรรมบางส่วนที่เรียกว่า เกราะหยี่ ซึ่งกฎของพิธีกรรมได้กล่าวไว้ว่า “คนในห้ามออกคนนอกห้ามเข้า” หรือแม้การให้ความสำคัญกับเรื่องไร่หมุนเวียนของพี่น้องชาวปกาเกอะญอมากขึ้นและทำความเข้าใจเกี่ยวกับแนวคิดระบบเกษตรนี้มากขึ้นในช่วงหลัง ๆ ในสังคมไทย และแนวคิดระบบเกษตรที่เน้นการปลูกพืชในไร่แบบผสมผสานนั้นจึงได้ชื่อว่าเป็นแหล่งอาหารที่ยั่งยืนในผืนป่า ซึ่งเปรียบเสมือนกับคลังอาหารของพี่น้องชาวปกาเกอะญอที่สามารถใช้วัตถุดิบจากไร่หมุนเวียนมาประกอบอาหารได้ตลอดเวลา
แน่นอนว่าโควิค-19 นั้นทำให้เรื่องของปากท้องและการบริโภคอาหารนั้นกลายเป็นเรื่องสำคัญลำดับต้น ๆ ช่วงการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโควิคนั้นหลายคนได้กักตุนอาหารไว้ที่บ้านเพราะกลัวว่าเมื่อออกจากบ้านจะเป็นการเสี่ยงที่จะได้รับเชื้อดังนั้นการเก็บตุนอาหารไว้จึงเป็นทางออกที่ใช้ในการแก้ปัญหาในระดับเบื้องต้น ดังนั้นหากย้อนกลับมาดูการทำไร่หมุนของพี่น้องชาวปกาเกอะญอนั้นสามารถช่วยพวกเขาให้รอดอยู่ได้ท่ามกลางการแพร่ระบาด
คำถามต่อมาคือ แล้วไร่หมุนเวียนคืออะไร? และทำไมไร่หมุนเวียนจึงช่วยแก้ปัญหาความขาดแคลนปัญหาของคนบนพื้นที่สูงได้?
1.ไร่หมุนเวียน
คือ ระบบเกษตรกรรมพื้นบ้านที่เป็นวิธีการเพาะปลูกพืชในพื้นที่หนึ่งในช่วงเวลาหนึ่งโดยจะปลูกพืชแบบผสมผสาน ทั้งข้าว ผัก และพืชใช้สอยต่าง ๆ รวมกันในบริเวณพื้นที่เดียวกัน เมื่อทำการเพาะปลูกไประยะหนึ่งจนดินลดความอุดมสมบูรณ์ลง ก็จะย้ายไปทำการเพาะปลูกในพื้นที่ใหม่ และปล่อยให้ดินในพื้นที่เดิมได้ฟื้นความอุดมสมบูรณ์ตามธรรมชาติ แล้วจึงหมุนเวียนกลับมาใช้ประโยชน์ในพื้นที่เดิมนั้นอีกครั้ง จึงเป็นรูปแบบเกษตรกรรมยั่งยืนที่สามารถรักษาความหลากหลายทางชีวภาพและความอุดมสมบูรณ์ของดินไว้ได้มากที่สุดระบบหนึ่ง
2.ทำไมช่วยแก้ปัญหาความขาดแคลนเรื่องอาหารของคนบนพื้นที่สูงได้
เนื่องด้วยไร่หมุนเวียนเป็นระบบเกษตรที่ปลูกพืชผักแบบผสมผสามและพืชผักเหล่านี้จะเก็บเกี่ยวตามฤดูกาล ดังนั้นพี่น้องชาวปกาเกอะญอสามารถเก็บผลผลิตจากไร่หมุนเวียนได้อย่างไม่ขาดสาย ตามฤดูกาลที่พืชผักเติบโต จึงทำให้ไม่ขาดแคลนในเรื่องอาหารในแต่ละช่วงฤดู เพราะเวลาที่พี่น้องชาวปาเกอญอได้ทำการเพาะปลูกนั้นในไร่หมุนเวียนของตัวเองนั้น พวกเขาเหล่านั้นจะไม่ปลูกพืชหรือผักแค่ในฤดูใดฤดูหนึ่งเท่านั้นแต่จะปลูกพืชและผักคละตามฤดู เพราะพวกเขาได้คำนึงถึงอนาคตที่ว่าเรื่องปากท้องและเป็นการแก้ปัญหาในระยะยาวในเรื่องอาหาร
ไร่หมุนเวียนของพี่น้องชาวปกาเกอะญอนั้นถือว่าเป็นจิตวิญญาณทางอาหารและการใช้ทรัพยากรธรรมชาติจากสิ่งรอบตัวให้เกิดประโยชน์มากที่สุด ประเด็นเรื่องไร่หมุนเวียนกับทางออกเรื่องปากท้องของคนบนพื้นที่สูงนั้นสะท้อนให้เห็นว่าภูมิปัญญาและวิถีชีวิตแบบดังเดิมนั้นของพี่น้องชาวปกาเกอะญอสามารถปรับเปลี่ยนไปตามกาลเวลาได้ แต่ยังคงไว้ซึ่งคุณค่าดังเดิมของวิธีคิดและความเชื่อ
ถึงแม้ว่าปัจจุบันทั่วโลกกำลังมีความหวังอีกครั้งเมื่อบางประเทศสามารถผลิตวัคซีนต้านเชื้อไวรัส Covid-19 ได้ การผลิตวัคซีนนับเป็นก้าวแรกที่สำคัญมากสำหรับมวลมนุษย์ชาติเพราะคือก้าวแรกของความหวังที่จะทำให้ทุกคนบนโลกใบนี้ได้กลับมามีชีวิตที่ผาสุขและมีชีวิตที่ไร้ความกังวลว่าจะติดเชื้อจากโรคร้ายนี้ เมื่อบางประเทศสามารถผลิตวัคซีนได้เองบางแล้วและเริ่มผลิตขาย ทำให้หลายประเทศที่ไม่สามารถผลิตเองได้นั้นเริ่มสั่งจองเพื่อให้คนในชาติของตัวเองจะได้มีสิทธิในการรับวัคซีนเพื่อเป็นภูมิกันให้แก่ร่างกาย รวมทั้งเพื่อคุณภาพชีวิตของคนในชาติของตนเองจะได้กลับมาดำเนินชีวิตที่ปกติ แต่ถึงอย่างไรเสียก็ยังมีปัญหาความเสี่ยงเกี่ยวกับผลข้างเคียงของการฉีดวัคซีนมากมาย ดังนั้นการปรับตัวเข้ากับเหตุการณ์ที่ร้าย ๆ เหล่านี้ไม่ว่ารูปแบบใดรูปแบบหนึ่งเพื่อให้สามารถดำเนินชีวิตต่อไปได้ท่ามกลางการแพร่ระบาดของเชื้อไวรัสโควิค 19 น่าจะเป็นทางออกเบื้องต้นให้กับหลายๆคน หลากหลายพื้นที่เช่นกัน
author
