คอลัมน์: บทพูดคนเดียวของผี เรื่อง: ทินกร หุตางกูร ภาพ: สุดารัตน์ สาโรจน์จิตติ
การเลือกตั้งในพม่าวันที่ 8 พฤศจิกายน 2015 นักวิเคราะห์เชื่อว่าพรรคสันนิบาตแห่งชาติเพื่อประชาธิปไตยหรือ เอ็นแอลดี ของ ออง ซาน ซูจี จะชนะ ซึ่งก็เป็นความจริง
พม่าอยู่ในความมืดใต้การปกครองของทหารเผด็จการนานกว่า 60 ปี ผีผอมซีดนึกถึงตึกสีดำ ประตูหน้าต่างปิด เขาเดินผ่าน ไม่เคยได้ยินเสียงหัวเราะหรือเห็นแสงไฟลอดประตูหน้าต่าง ได้ยินเฉพาะเสียงร้องไห้
เขาเคยอ่านหนังสือของ ริยาร์ด คิปลิง นักเขียนชาวอังกฤษ เกี่ยวกับพม่าในศตวรรษที่ 19 ผีผอมซีดจินตนาการว่าตัวเองคือนักเดินทางแห่งศตวรรษที่ 19 นอนหลับบนเตียงแคบในห้องเล็ก ตื่นพบโทรเลข 50 ฉบับบนโต๊ะ
ข้อความในโทรเลขเป็นภาษาพม่า เขาอ่านไม่ออก เขาถือโทรเลขไปตลาด คนรับจ้างแปลเอกสารที่ตลาดอ่านข้อความในโทรเลข แล้วบอกว่าเป็นข่าวเก่าปี 1886-1885 หรือ 4-5 ปีก่อน กล่าวถึงเรือรบของอังกฤษบุกพม่า พม่ากลายเป็นอาณานิคมของอังกฤษ กษัตริย์ทิบอว์ของพม่าถูกเนรเทศไปอินเดีย หวูดเรือกลไฟของกษัตริย์ทิบอว์ส่งเสียงคล้ายคนสำลัก ชาวพม่าทะเลาะกับชาวอินเดียหน้าสถานีรถไฟ ทหารอังกฤษถูกแทงตายในตรอกย่านชุมชนคนย้อมผ้า..
นักเดินทางคิด ข่าวจากโทรเลขทำให้เขาเศร้า แต่ยังอาวรณ์พม่า เขาอยากเป็นเพื่อนกับหญิงสาวผิวสีน้ำผึ้งที่ยืนกลางเงาสลัวในร้านขายธูป เธอยิ้มเก่งเหมือนเด็ก ถ้าเธอให้เขาเป็นเพื่อน เขาจะบอกเธอว่าไม่ต้องอายหรือยกผ้าปิดหน้าเวลาผู้ชายมอง ไม่ต้องเดินข้างหลังเขา ประเพณีของผู้หญิงพม่าต่างกับผู้หญิงอินเดีย ไม่มีกฎห้ามเธอสบตากับโลก เธอชื่อศุภยลัต ชื่อเดียวกับราชินี มเหสีของกษัตริย์ทิบอร์ บ้านของเธออยู่ใกล้ตลาด ถ้าเธอชวนเขาไปพักที่บ้าน เขาจะให้เธอสูบบุหรี่ที่มวนด้วยกระดาษแทนบุหรี่ที่มวนด้วยใบไม้ พรุ่งนี้ไม่ว่าอยู่ไหน เขาจะจำเธอตลอดไปเหมือนจำแม่น้ำอิระวดี เจดีย์ชเวดากอง เจดีย์มูลเมียน ถนนสู่มันดะเลย์
เขาอยู่บนเรือบรรทุกข้าวซึ่งมุ่งไปย่างกุ้งตอนเห็นเจดีย์ชเวดากองสีทองปรากฏทาบฟ้าสีชมพูยามเช้าดุจภาพเทคนิคพิเศษที่สร้างจากคอมพิวเตอร์ประสิทธิภาพสูงแห่งศตวรรษที่ 21 เขาขึ้นบันไดไปชมเจดีย์มูลเมียนตอนเที่ยง เจดีย์สีขาว ฝนโปรยคล้ายคนปิดก๊อกฝักบัวในห้องน้ำไม่สนิท ผู้หญิงพม่าหลายคนนั่งคุกเข่า พนมมือ หลับตา ขยับริมฝีปากสวดมนต์ นักเดินทางไม่ได้สวดมนต์ เขายืนถือร่ม ร่มสีดำ เขาอยากอธิษฐานต่อเจดีย์มูลเมียนให้รู้ศัพท์ภาษาพม่าพอจะเอ่ยคำขอโทษผู้หญิงสวดมนต์ที่ดูสงบ อ่อนโยน น่าเคารพ เขาหลับในตู้สินค้าบนรถไฟของทหารอังกฤษขณะฝันว่ายืนริมฝั่งแม่น้ำอิระวดี สูบบุหรี่ มองแสงจันทร์กระทบผิวน้ำ และคิดว่าแม่น้ำอิระวดีเป็นเหมือนคอมพิวเตอร์ยุคโบราณขนาดมหึมา เก็บข้อมูลทุกอย่างเกี่ยวกับพม่าครบทุกกาลหรือ tense ในไวยากรณ์ภาษาอังกฤษ past, present, future อดีต ปัจจุบัน อนาคต เขานั่งเก้าอี้ชิดหน้าต่างบนรถประจำทางที่แล่นไปบนถนนสู่มันดะเลย์ แมลงกับเกสรดอกไม้เต้นรำในสายลม
เขานึกถึงบทกวีของ ริยาร์ด คิปลิง : บนถนนสูมันดะเลย์ที่ปลาบินบินเล่น รุ่งอรุณมาเหมือนฟ้าร้องนอกประเทศจีนข้ามอ่าว
พม่าได้รับเอกราชจากอังกฤษหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ผู้มีบทบาทสำคัญในการเรียกร้องเอกราชคือ นายพล ออง ซาน พ่อของซูจี แต่เขาถูกลอบสังหารปี 1947 ไม่ได้เห็นพม่าเป็นอิสระใน 1 ปีต่อมา
ซูจีอายุ 2 ขวบตอนพ่อเสียชีวิต ไปอยู่อินเดียกับแม่ซึ่งเป็นทูต เรียนจบมัธยม จากนั้นไปเรียนระดับมหาวิทยาลัยในอังกฤษ พบรักกับ ไมเคิล อาริส เพื่อนถ่ายรูปไมเคิลกับซูจีเดินกางร่มคันเดียวกันบนสะพานข้ามแม่น้ำเทมส์ นั่งดื่มชาในร้านข้างทาง จูงมือกันขึ้นรถไฟที่สถานีคิงครอสส์ ทั้งคู่แต่งงานกัน มีลูก 2 คน
ซูจีขึ้นเครื่องบินจากลอนดอนกลับย่างกุ้งตอนอายุ 43 ปี ไปเยี่ยมแม่ที่ไม่สบาย ข่วงนั้นพม่ากำลังวุ่นวาย เศรษฐกิจตกต่ำ ประชาชนเดินขบวนประท้วง นายพล เนวิน ถูกบีบให้ลาออกจากการเป็นผู้นำประเทศ ซูจีเข้าร่วมกับประชาชน เรียกร้องการปกครองระบอบประชาธิปไตย ทหารโดยการนำของ นายพล ซอหม่อง ไม่ยอม ประกาศกฎอัยการศึก และจัดตั้งสภาฟื้นฟูกฎหมายกับระเบียบแห่งรัฐ คุมการบริหารประเทศ
แม่ของซูจีเสียชีวิต ซูจีตั้งพรรคเอ็นแอดี นายพล ตาน ฉ่วย ยึดอำนาจจากนายพล ซอหม่อง และจัดตั้งสภาสันติภาพกับการพัฒนาแห่งรัฐ ปกครองพม่าด้วยระบอบเผด็จการ
ซูจีถูกกักบริเวณให้อยู่เฉพาะในบ้าน วิธีเดียวที่จะติดต่อกับโลกคือฟังวิทยุ ผู้หญิงผอม ผูกผมมวยประดับดอกไม้ สวมเสื้อแขนกระบอก นุ่งผ้าซิ่น นั่งบนเก้าอี้ข้างโต๊ะที่วางวิทยุ ฟังข่าวจากสถานี บีบีซี กับ เสียงอเมริกา แดดส่องผ่านหน้าต่างกระจกสีทาบร่างของเธอ
เธอกลายเป็นสัญลักษณ์ของการต่อสู้เพื่อประชาธิปไตย ผู้หญิงที่ฟังวิทยุ 6,000 วัน ผู้หญิงในเพลงของ ยูทู เจ้าของรางวัลโนเบลสาขาสันติภาพปี 1991 ชีวิตถูกนำไปสร้างหนัง The Lady เธอไม่ได้ไปเยี่ยมสามีตอนเขาไม่สบาย ไม่ได้ไปงานศพตอนเขาตาย
วันนี้กระแสโลกาภิวัตน์ทำให้พม่าต้องเปิดประเทศ ลดบทบาทของทหาร เพิ่มสิทธิให้ประชาชน การเลือกตั้งวันที่ 8 พฤศจิกายน 2015 คือการเลือกตั้งอย่างเสรีที่สุดครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์ของประเทศ
พม่าอาจยังห่างจากความเป็นประชาธิปไตยระดับสากล รัฐธรรมนูญระบุให้ที่นั่งในสภาร้อยละ 25 เป็นของทหารที่กองทัพแต่งตั้ง คนมีบุตรถือสัญชาติต่างด้าวไม่มีสิทธิดำรงตำแหน่งผู้นำประเทศ พรรคเอ็นแอลดีถือเสียงข้างมากในสภา ซูจีก็ไม่สามารถเป็นประธานาธิบดีเพราะลูก 2 คนถือสัญชาติอังกฤษ แต่ผีผอมซีดคิดว่าก็ดีกว่าบางประเทศในปัจจุบัน
เขาหวังว่าการได้เสียงข้างมากของพรรคเอ็นแอลดีซึ่งซูจีเป็นหัวหน้าจะทำให้เธอมีบทบาทสำคัญในการกำหนดอนาคตของพม่า พาประเทศไปสู่ความเป็นประชาธิปไตย พลเมืองทุกคนในชาติอยู่กันอย่างมีความสุข ซึ่งเป็นงานยาก อำนาจของทหารเผด็จการยังแผ่คล้ายใยแมงมุมยักษ์ กลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ ยังไม่วางใจรัฐบาลกลาง ขาวโรฮิงญากับคนนับถือศาสนาอิสลามยังเรียกหาความเป็นธรรม แต่ผีผอมซีดเชื่อในซูจี แม้เธอจะอายุ 70 ปี และท่าทีเฉยต่อปัญหาชาวโรฮิงญากับคนนับถือศาสนาอิสลามที่ผ่านมา จะทำให้หลายคนคลายความศรัทธา
ผีผอมซีดมั่นใจว่าเธอไม่มีวันเป็นเผด็จการ เธอจัดกระเป๋าไปที่ที่ไม่มีคนไป เธอเป็นนก ไม่บินไปไหน นอกจากบินไปหาเสรีภาพ
สักวันตึกสีดำจะถูกเปลี่ยนเป็นทาสีสดใส ประตูหน้าต่างเปิด ไม่มีเสียงร้องไห้ มีเพียงเสียงเพลง เสียงหัวเราะ แสงไฟ…
author
