ชาวพุทธจังหวัดพะเยาร่วมกันสร้างประวัติศาสตร์หรือตำนาน”ขัวบุญวัดติโลกอาราม”กลางกว๊านพะเยา

วัดติโลกอารามหรือสันธาตุบวกสี่แจ่ง พระอารามหลวงในรัชสมัยพระเจ้าติโลกราช กษัตริย์ล้านนาลำดับที่ 9 แห่งราชวงศ์มังราย สร้างขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2019 – 2029 ปัจจุบันตัววัดจมอยู่ใต้กว๊านพะเยา ยกเว้นส่วนยอดพระธาตุที่โผล่พ้นน้ำขึ้นมา

เนื่องจากปี พ.ศ. 2482 กรมประมงได้ก่อสร้างประตูกั้นน้ำ ทำให้แม่น้ำอิงและลำน้ำสาขาซึ่งไหลลงมาจากทิวเขาผีปันน้ำ เกิดการเอ่อล้นเข้าท่วมชุมชนโบราณที่ตั้งอยู่บริเวณหนองเอี้ยงจนเกิดทะเลสาบน้ำจืดขึ้นมา เรียกว่ากว๊านพะเยา ทำให้วัด โบราณสถาน และชุมชนโบราณจำนวนมาก จมอยู่ใต้น้ำ และรวมถึงวัดติโลกอารามแห่งนี้อีกด้วย…

..ต่อมาเมื่อปี พ.ศ.2550 โครงการกู้วัดติโลกอารามในกว๊านพะเยาได้เกิดขึ้น นำโดยอดีตผู้ว่าราชการจังหวัดพะเยา นายธนเษก อัศวานุวัตร ร่วมกับคณะสงฆ์และชาวพุทธจังหวัดพะเยา จนเป็นที่เป็นที่กล่าวขานกันอย่างกว้างขวาง…โครงการก็ถูกพับลงไป ไม่สามารถทำได้ เนื่องจากติดขัดกฎหมายหลายประการ…แต่ก็ได้ทิ้งมรดกของการท่องเที่ยวเชิงพระพุทธศาสนาไว้ อย่างที่เราได้สืบทอดกันทุกวันนี้…

กว๊านพะเยากำเนิดขึ้นจากการสร้างประตูระบายน้ำกั้นแม่น้ำอิงเมื่อ 60 กว่าปีที่ผ่านมา ก่อนหน้านั้น เป็นหนองน้ำขนาดใหญ่จำนวนสองแห่งใกล้กันตามแนวลำน้ำอิง ที่มีพื้นที่เป็นแอ่งก้นกระทะ พื้นที่แห่งนี้สร้าง ประวัติศาสตร์วัฒนธรรมและวิถีชีวิตของผู้คนล้านนาตะวันออกที่ผูกพันกับทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม..เป็นชุมชนในอาณาบริเวณกว๊านพะเยา….ในพื้นที่กว่า 12,000 ไร่

การสืบทอดบวรพระพุทธศาสนาที่วัดติโลกอารามแห่งนี้..เป็นหนึ่งเดียวในโลกกับการ”เวียนเทียนทางน้ำกลางกว๊านพะเยา”…ในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา 3 เหตุการณ์ คือ วันวิสาขบูชา, วันมาฆบูชา และวันอาสาฬหบูชา…………………..

แต่ในปี..2559 นี้ กว๊านพะเยาได้ถูกผลกระทบจากภาวะภัยแล้ง..ฝนทิ้งช่วงทำให้การเวียนเทียนทางน้ำในวันวิสาขบูชาไม่สามารถทำได้….

แต่ด้วยแรงศรัทธาของชาวพุทธจังหวัดพะเยาก็ไม่ยอมแพ้ต่อธรรมชาติ…ได้ร่วมแรงร่วมใจกันเป็นหนึ่งสร้าง “ขัวบุญวัดติโลกอาราม” ขึ้นมาเพื่อให้ชาวพุทธทั้งหลายได้เดินข้ามไปยังวัดติโลกอารามกลางกว๊านพะเยา ได้ไปทำบุญและกราบหลวงพ่อศิลาอันศักดิ์สิทธิ์…ในกิจกรรม “เวียนเทียนวิสาขบูชา ปัญญาและสายน้ำ” ประจำปี 2559

และเป็นที่รู้จักของคนทั้งประเทศ พวกเราชาวจังหวัดพะเยา ต่างรู้สึกภาคภูมิใจ ในพุทธสถานแหล่งรวมจิตวิญญาณของชาวพุทธที่นี่ และจะร่วมกันอนุรักษ์และสืบสานแหล่งวัฒนธรรมแห่งน้ให้ยาวนานสืบไป…