ก่อนจะพูดถึงเรื่องเหล่านี้ต้องนำผู้อ่านทุกท่านให้เข้าใจถึงความหมายของภูมิปัญญาและเตหน่ากูว่าคืออะไรภูมิปัญญา (Wisdom) หมายถึง ความรู้ ความเชื่อ ความสามารถทางพฤติกรรมและความสามารถในการแก้ไขปัญหาของมนุษย์ ภูมิปัญญาเป็นเรื่องที่สั่งสมกันมาตั้งแต่อดีตและเป็นเรื่องของการจัดการความสัมพันธ์ระหว่างคนกับคน คนกับธรรมชาติ คนกับสิ่งเหนือธรรมชาติ โดยผ่านกระบวนการทางจารีตประเพณี วิถีชีวิต การทำมาหากินและพิธีกรรมต่าง ๆ เพื่อให้เกิดความสมดุลระหว่างความสัมพันธ์เหล่านี้ (อ้างอิงข้อมูลจาก www.ipesp.ac.th › learning › thaistory )
ส่วนเตหน่ากูนั้นเป็นเครื่องดนตรีของชาวปาเกอญอชนิดหนึ่ง เป็นเครื่องดนตรีประเภทเครื่องสาย เตหน่า หรือ เตนา อาศัยอยู่ทางภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย เตหน่ามีคอยาวโค้งงอคล้ายพิณของพม่า มี 6 สาย ทำจากโลหะ ยึดติดกับลูกบิดพาดจากคอพิณมาถึงลำตัว มีความสั้น-ยาวไม่เท่ากัน จึงทำให้เกิดระดับเสียงที่แตกต่างกัน ส่วนใหญ่จะดีดด้วยนิ้ว ตัวพิณเป็นกล่องด้านในกลวงเป็นกระพุ้งเสียง ทำจากวัสดุที่หาได้ในท้องถิ่น เป็นเครื่องดนตรีที่ใช้ในชีวิตประจำวันและใช้ประกอบในพิธีกรรมสำคัญต่างๆ อาจจะใช้บรรเลงอย่างเดียว หรือประกอบการขับร้องด้วยก็ได้
เตหน่ากู เครื่องดนตรีชาวปาเกอญอ
ภาพโดย The cloud
” เตหน่ามีคอยาวโค้งงอคล้ายพิณของพม่า มี 6 สาย ทำจากโลหะ ยึดติดกับลูกบิดพาดจากคอพิณมาถึงลำตัว มีความสั้น-ยาวไม่เท่ากัน จึงทำให้เกิดระดับเสียงที่แตกต่างกัน ส่วนใหญ่จะดีดด้วยนิ้ว ตัวพิณเป็นกล่องด้านในกลวงเป็นกระพุ้งเสียง ”
ภูมิปัญญาชาติพันธุ์หรือแม้แต่ภูมิปัญญาท้องถิ่นไหนก็ตามล้วนสะท้อนถึงวิถีชีวิต ความเชื่อ และการกระทำของคนกลุ่มหนึ่ง หากถามว่าเตหน่ากูนั้นมีความเกี่ยวเนื่องกับภูมิปัญญาปาเกอญออย่างไรนั้น จำเป็นที่กล่าวถึงความเป็นมาตั้งแต่อดีตว่าเครื่องดนตรีประเภทนี้มีความสำคัญต่อวิถีชีวิตชาวปาเกอญอ อย่างไรและทำไหมชาวปาเกอญยังแลเห็นความสำคัญต่อเครื่องดนตรีชนิดนี้อยู่ตราบจนถึงปัจจุบัน
มีผู้เฒ่าผู้แก่ชาวปาเกอญอกล่าวว่า “การที่เราจะสร้างเตหน่ากูนั้นต้องสร้างเฉพาะคืนพระจันทร์เต็มดวงเพราะจะทำให้เสียงของเครื่องดนตรีชนิดนี้ไพเราะ” เครื่องดนตรีชนิดนี้อาจสร้างมาเพื่อสร้างความบันเทิงในแง่ของความรื่นเริงและการจีบสาวของคนหนุ่มในอดีตแต่อีกด้านหนึ่งสิ่งนี้ยังคงเกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตชาวปาเกอญอ ในเรื่องการรักความสงบและการอยู่กับธรรมชาติ ดังนั้นการสร้างเตหน่ากูจึงสะท้อนยังถึงภูมิปัญญาของปาเกอญอในเรื่องการประดิษฐ์เครื่องดนตรี ใช้เครื่องดนตรีนี้เป็นสื่อกลางในการถ่ายทอดวิถีชีวิตและความเชื่อผ่านทางบทเพลงและการบรรเลงโดยผ่านทางเครื่องดนตรีนี้
ปาเกอญอนั้นให้ความสำคัญกับการอนุรักษ์ธรรมชาติและการอยู่ร่วมกับธรรมชาติมาก จะเห็นได้ว่าเครื่องดนตรี
เตหน่ากูที่ถูกประดิษฐ์ออกมานั้นรูปลักษณ์ของเครื่องดนตรีนั้นจะสื่อถึงการเป็นส่วนหนึ่งของธรรมชาติ
“จะเห็นได้ว่าลักษณ์ของเตหน่ากูนั้นจะมีลักษณ์ที่แตกต่างกันไปตามการประดิษฐ์ของนักดนตรีเองและแต่ละชิ้นนั้นสะท้อนถึงการเป็นส่วนหนึ่งกับธรรมชาติ “
ไม่ว่าจะผ่านไปกี่ยุดกี่สมัยเครื่องดนตรีชนิดนี้ยังสะท้อนถึงภูมิปัญญาของชาวปาเกอญอในด้านความคิดสร้างสรรค์และการบอกเล่าเรื่องราวความเชื่อผ่านทางการประดิษฐ์เครื่องดนตรีนี้ ได้เป็นอย่างดี เตหน่ากูนั้นยังเป็นภาพลักษณ์ของชาวปาเกอญอในเรื่องที่สะท้อนถึงการเป็นชาติพันธ์ุปาเกอญอได้เป็นอย่างดี ยังมีศิลปินชาวปาเกอญอมากมายที่ต่างกล่าวเป็นเสียงเดียวกันว่า “กันเล่นเตหน่ากูนั้นต้องเล่นด้วยหัวใจจึงจะทำให้เพลงที่บรรเลงนั้นจะออกมาไพเราะ” ทุกวันนี้เครื่องดนตรีชนิดนี้มีการเล่นน้อยลงทุกทีเพราะยุดสมัยที่เปลี่ยนแปลงไปแต่ในบางพื้นที่ยังมีการอนุรักษ์เครื่องดนตรีชนิดนี้เป็นอย่างดี
author
