นินทาสารคดี : ที่นี่บ้านเรา ตอน พิธีกรรมชาวเล

โดย : โกวิท โพธิสาร คอลัมน์ : นินทาสารคดี

ที่หาดราไวย์ จ.ภูเก็ต สถานที่ท่องเที่ยวระดับโลกที่หลายคนฝันถึง การถูกยกระดับผ่านอุตสาหกรรมท่องเที่ยวเพื่อแลกกับเม็ดเงินมหาศาล อีกด้านหนึ่งก็เป็นการรุกล้ำกระทั่งชาวเลพื้นถิ่นตั้งรับไม่ทัน

ชาวเลมีความนอบน้อมต่อธรรมชาติ ไม่ทำประมงแบบทำลายล้าง และรู้ว่าช่วงใดควรออกหาปลา ช่วงใดควรหยุดพัก นั่นเพราะมีความเชื่อสืบต่อกันมาว่าทรัพยากรธรรมชาติมีสิ่งศักดิ์สิทธิ์คอยคุ้มครองดูแลรักษา

แต่ “เจ้าของธรรมชาติ” ในความหมายของชาวเลอาจไม่ใช่อย่างที่เห็นและเป็นอยู่ในปัจจุบัน

วันนี้ชาวเลไม่สามารถหาปลาในผืนน้ำที่คุ้นเคย ที่ดินเคยอยู่อาศัยกันมาหลายร้อยปีกลับมีเอกสารสิทธิ์ครอบครอง ทว่าชื่อในเอกสารเหล่านั้น ไม่ปรากฎว่าเป็นของชาวเลผู้มาก่อน

ความไม่รู้กฎหมาย ทำให้พวกเขาเสียเปรียบผู้มาใหม่แทบทุกกระบวนท่า

การพยายามผลักดันให้เกิดเขตสังคมและวัฒนธรรมพิเศษขึ้นตามมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 2 มิถุนายน 2553 ดูเหมือนจะเป็นวิธีเยียวยาและฟื้นฟูวิถีชีวิตชาวเลแห่งอันดามัน แต่แนวทางปฏิบัติยังคงไม่สามารถสลัดเครื่องหมายคำถามออกไปได้

“ที่นี่บ้านเรา” เทปนี้เป็นการเล่าเรื่องโดยชาญวิทย์ สายวัน นักข่าวพลเมือง นักกิจกรรม นักพัฒนา และอีกบทบาทคือนักผลิตสารคดี

‘ชาญวิทย์’ เป็นคนเหนือโดยกำเนิด แต่เข้าไปคลุกคลีเรียนรู้เรื่องสิทธิชุมชนกับกลุ่มชาติพันธุ์ชาวเลในภาคใต้มานานพอที่จะถ่ายทอดเรื่องราวให้เราเข้าใจสถานการณ์ความซับซ้อนและทับซ้อนที่เกิดขึ้นกับชุมชนและคนตัวเล็กๆ เหล่านั้นได้

วันพุธนี้เป็นเรื่องเล่าของเขา

ที่นี่บ้านเรา ตอน พิธีกรรมชาวเล 1 กรกฎาคม 2558 เวลา 13.30 น. ทางไทยพีบีเอส