ปกติที่เราทราบกันในวิกิพีเดีย คือ ช้างตกมัน จะเป็นช้างที่พร้อมผสมพันธุ์ซึ่งมักเกิดขึ้นในช่วงเข้าฤดูหนาว แต่ที่ป่ารอยต่อห้าจังหวัด โดยเฉพาะบริเวณอำเภอแก่งหางแมว ที่พื้นที่ตรงนั้นใกล้กับจุดก่อสร้างอ่างเก็บน้ำคลองปะแกด เจ้าหน้าที่กรมอุทยานและอาสาสมัครป้องกันและดูแลช้างป่า พบช้างเพศผู้ที่มีอาการตกมันเกือบตลอดทั้งปี ภายหลังการพิสูจน์อัตลักษณ์ก็มีการตั้งชื่อมันว่า “เจ้าฉุน” ซึ่งฉุนจะเป็นช้างหนักขนาด 5 – 6 ตัน ส่วนชื่อของมันมาจากไหนเดี๋ยวจะเล่าให้ฟังในตอนหลังนะครับ
ช้างจะมีต่อมที่อยู่บริเวณตอนหน้าของหูที่ปูดโปนออกมาซึ่งเป็นอาการในระยะแรก และระยะถัดไปอาจจะมีน้ำมันไหลออกมาจนคล้ายกับเหงื่อและจะพบมากขึ้นหากเข้าสู่ระยะที่สาม จนเมื่อน้ำมันเริ่มแห้งกรังพวกมันจะเข้าอาการตกมันในระยะที่สี่ ในการตกมันจะพบลักษณะอื่นร่วมด้วยคือ มันมีอาการหงุดหงิด บางครั้งอาจพบอาการเหม่อลอย จนถึงขั้นปล่อยอวัยวะเพศออกจากกระเปาะ จนทำให้มนุษย์อย่างเรา ๆ ดูแล้วนึกว่ามันต้องการผสมพันธุ์อะไรประมาณนั้น แต่จริง ๆไม่เกี่ยวกัน
ที่สำคัญช้างตกมันจะมีกลิ่นเหม็นเขียวเฉพาะ ลามไปถึง อึและฉี่ ของมันด้วยที่จะฉุนมากกว่าปกติ และ ฉุนช้างเพศผู้วัยคะนองมันมีลักษณะเฉพาะอย่างนี้ คือตกมันทั้งปี ทำให้เจ้าหน้าที่ อาสา และชาวบ้าน ร่วมกันขนานนามมันว่า “เจ้าฉุน”นับแต่นั้นเป็นต้นมา
ทฤษฎีใหม่ถูกอธิบายไว้ใน คู่มือการควบคุมและแก้ไขปัญหาช้างป่า ที่สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 2 (ศรีราชา) กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธุ์พืช ได้ตีพิมพ์ไว้ ให้นิยามความหมายว่าช้าง ณ ขณะนั้น ร่างกายสมบูรณ์มาก ซึ่งเหตุที่มันเลือกตกมันในช่วงฤดูหนาวก็เพราะมันได้กินตลอดในช่วงฤดูฝนเวลากินมาก ๆร่างกายก็เกิดการสะสมสารอาหาร คล้าย ๆกับมนุษย์นี่แหละครับ กินมากกว่าใช้พลังงานเราก็อ้วน คิดง่าย ๆแบบนั้น แต่ช้างมันจำเป็นที่จะต้องกินเพื่อสะสมพลังงานตามสัญชาติญาน
ช้างจะกินไปเรื่อยครับ เพราะต้องสะสมพลังงาน หนึ่งวันมันใช้เวลาหากินถึง 22 ชั่วโมง กว่าร่างกายของพวกมันจะเข้าขั้นสมบูรณ์ที่สุดจากฝนก็เปลี่ยนผ่านมาเป็นหนาวแล้ว นี่เป็นธรรมชาติของสัตว์ที่สัมพันธ์กับปัจจัยอื่น ๆเช่นการสืบพันธุ์และตกลูก ที่เดี๋ยวเราจะเล่าให้ฟังในช่วงถัดไปครับ
ช้างตกมันก็ไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะช้างเพศผู้ แต่ช้างเพศเมียก็เกิดขึ้นได้เช่นกันนะครับเพียงแต่ว่า จะเกิดขึ้นได้น้อยกว่าช้างเพศผู้ จากพฤติกรรมและการแบ่งหน้าที่ของฝูงช้าง ถ้าเปรียบเทียบก็คล้าย ๆกับสังคมมนุษย์นั่นล่ะครับ ช้างเพศเมียจะมีพฤติกรรมและสัญชาติญาณความเป็น แม่สูง เพราะต้องคอยดูแลลูกช้างภายในฝูง การหากินจะหากินอยู่ใกล้กับลูกช้าง ทำให้โอกาสจะได้อาหารดี ๆ ค่อนข้างจะยากกว่าช้างตัวผู้ และช้างที่อายุยังน้อยก็ดื้อซนเอาเรื่อง ทำให้ช้างตัวเมียที่เป็น “แม่” ต้องใช้พลังงานเยอะกว่า อาการตกมันจึงมักไม่ค่อยเกิดหากพื้นที่ตรงนั้นมีอาหารไม่สมบูรณ์จริง ๆ
ผิดกับช้างเพศผู้ที่โตเต็มวัย มักจะแยกตัวออกไปหากินห่างออกไปจากฝูง หรือบางครั้งอาจแยกตัวออกไปไกล ๆ เช่นพวกช้างที่ทำหน้าที่สำรวจ ช้างตัวผู้พวกนี้จะมีโอกาสในการได้พบแหล่งอาหารใหม่ ๆ และสามารถหากินได้อย่างเต็มที่ ทำให้ร่างกายของมันสมบูรณ์จนมีโอกาสที่จะตกมันได้ง่ายกว่าช้างตัวเมีย
คราวนี้มาถึงเรื่องสำคัญ อย่างฤดูการผสมพันธุ์ของช้าง ซึ่งมักเกิดขึ้นในช่วงฤดูหนาว คาบเกี่ยวกันกับการตกมันของช้าง ที่ทำให้คนเข้าใจว่าช้างตกมันเพราะมันต้องการผสมพันธุ์นั่นล่ะครับช้างจะสมบูรณ์ในช่วงฤดูฝนสัมพันธ์กับอาหาร เมื่อถึงฤดูหนาวความสมบูรณ์ของมันก็จะเต็มที่ ในช่วงนี้จะเหมาะกับช่วงเวลาผสมพันธุ์ของช้างพอดี สาเหตุจาก “ธรรมชาติจัดสรรต้องให้มันวางแผนครอบครัว“
วางแผนครอบครัวอย่างไร ? มีข้อสงสัยใช่ไหมครับ แต่ถ้ามาดูวงจรการสืบพันธุ์ของช้าง ซึ่งพวกมันใช้เวลาอุ้มท้องถึง 22 เดือน การที่มันได้รับการผสมในช่วงฤดูหนาว หนึ่งคือพวกมันจะมีร่างกายที่สมบูรณ์เต็มที่จากการที่มีอาหารที่หลากหลายและสมบูรณ์ ส่วนข้อที่สองเมื่อมันตกลูกในอีกเกือบสองปีถัดไป ซึ่งจะตรงกับในช่วงฤดูฝน ซึ่งในช่วงนั้นจะมีอาหารสมบูรณ์รองรับลูกน้อยที่กำลังเกิดขึ้นมาใหม่ และทั้งหมดมันเป็นโปรแกรม ซึ่งถูกกำหนดขึ้นโดยธรรมชาติที่จัดสรรทุกอย่างเอาไว้อย่างเป็นธรรม
