คำว่า กว๊าน เป็นภาษาพื้นเมืองซึ่งหมายถึง บึงน้ำขนาดใหญ่ คำนี้มีใช้ในท้องถิ่นล้านนาเฉพาะที่จังหวัดพะเยาแห่งเดียวเท่านั้น กว๊านพะเยาเป็นเป็นทะเลสาบน้ำจืดใหญ่เป็นอันดับ ๑ ในภาคเหนือ และเป็นแหล่งประมงน้ำจืดที่สำคัญที่สุดของภาคเหนือตอนบน
กว๊านพะเยา มีลักษณะเป็นบึงน้ำขนาดใหญ่ โอบล้อมด้วยทิวเขาสลับซับซ้อนอย่างสวยงาม เมื่อหลายร้อยปี พื้นที่ในบริเวณกว๊านพะเยาเป็นชุมชนมีวัดวาอารามอยู่มากมาย ต่อมาเมื่อกรมประมงสร้างประตูกั้นน้ำในกว๊านพะเยาเพื่อกักเก็บน้ำ จึงทำให้บริเวณกว๊านพะเยาที่แต่เดิมเป็นชุมชนโบราณ และวัดหลายแห่งต้องจมอยู่ในกว๊านพะเยา และอีกหนึ่ง unseen ของจังหวัดพะเยาเลยก็คือ การล่องเรือแจวชมวิวทิวทัศน์และสักการะหลวงพ่อศิลา ณ วัดติโลกอาราม ซึ่งประดิษฐานไว้กลางกว๊านพะเยา
การเดินทางไปสักการะ หลวงพ่อศิลา ณ วัดติโลกอาราม สามารถติดต่อซื้อตั๋วได้ที่ ศาลาเลียบกว๊านพะเยา จุดนี้เองยังมีเครื่องสักการะบูชาที่มีให้บริการสำหรับนักท่องเที่ยวที่มากราบนมัสการหลวงพ่อศิลาอีกด้วย โดยสำหรับค่าเรือไป-กลับ คนละ 30 บาท และยังมีอุปกรณ์รักษาความปลอดภัยให้บริการ โดยเรือที่มีให้บริการนั้นจะเป็นเรือแจวทั้งหมด ไม่มีเครื่องยนต์ ไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม และเพื่อเป็นการอนุรักษ์ธรรมชาติทำให้สภาพแวดล้อมที่นี่ยังอุดมสมบูรณ์อยู่เสมอ
โดยไฮไลท์ในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา ได้แก่ วันมาฆบูชา วันวิสาขบูชา และวันอาสาฬหบูชา นักท่องเที่ยวที่เดินทางมาเยือนจะได้ชมการเวียนเทียนกลางน้ำรอบพระธาตุเจดีย์วัดติโลกอารามกลางกว๊านพะเยา ซึ่งถือได้ว่าเป็นกิจกรรมเวียนเทียนกลางน้ำหนึ่งเดียวในโลก หากได้แวะมาเที่ยวจังหวัดพะเยา ไม่ควรพลาดกิจกรรมสำคัญที่จะนั่งเรือไปไหว้พระขอพร ณ วัดติโลกอาราม และหากมีโอกาสไม่ควรพลาดที่จะมาสัมผัสบรรยากาศในการเวียนเทียนกลางน้ำ ที่มีแห่งเดียวในโลกซึ่งเป็น Unseen Thailand
