“ผ้าทอจอมป่า” คือการทอผ้าที่ใช้วัสดุทั้งหมดจากผืนป่าตะวันตก เส้นด้ายผ้าที่ได้จากการปลูก และปั่นเอง สีของผ้าทอก็ได้จากการเก็บรากไม้ ผลไม้ป่า ใบไม้ใบหญ้า และพืชสมุนไพรที่ให้สีที่แตกต่างกันนำมาทอเป็นเสื้อผ้านุ่งห่มกันเองตามวิถีชีวิตของคนอยู่กลางไพรในผืนป่าตะวันตก
การเข้าไปส่งเสริมโดยมูลนิธิสืบนาคะเถียร ทำให้ชุมชนกลางป่ากลายเป็นแหล่งรวมตัวของดีไซเนอร์ ทั้งนักปลูกฝ้าย ปั่นด้าย ดึงเส้นด้าย ย้อมด้าย ทอผ้า ไปจนนักออกแบบลายผ้า คนรักงาน craft ได้เห็นเป็นตาวาวให้กระบวนการพึ่งตนเองแบบ 100 เปอร์เซ็นต์
คนรักวิถี green ต้องทึ่งในศาสตร์-ศิลป์การประยุกต์ดิน น้ำ ป่า แบบพอเพียง วันนี้ผลิตภัณฑ์ออกสู่เมืองผ่านโซเชียล ที่มูลนิธิสืบนาคะเสถียรเดินหน้า เพื่อเพิ่มรายได้ให้คนทอผ้าเป็นทุนในการใช้ชีวิต พร้อมกับอนุรักษ์ผืนป่าใหญ่ไปในตัว เพราะ “ผืนป่าให้ประโยชน์กับพวกเขา”
เสน่ห์ของผ้าทอยังอยู่ที่งานทุกชิ้นล้วนมีความเป็น “กะเหรี่ยง” ผสมอยู่ทุกอณูผ้า เป็นหลักฐานว่าชีวิต และการทอผสานกลืนเป็นหนึ่งเดียว ซึ่งใช้ชีวิตอย่างไรก็ถ่ายทอดลงบนผืนผ้านั่นละที่ทำให้เรื่องราวของคนป่าเชื่อมโยงให้คนเมืองเข้าถึงได้ไม่ยาก ยิ่งกว่านั้นข้างหลังผ้าล้วนเป็นวิถีชีวิตที่งดงามในตัวตนของคนในป่าใหญ่
ข้อมูลจากมูลนิธิสืบ นาคะเสถียร “กลุ่มผ้าทอจอมป่า” ภายใต้โครงการวิสาหกิจชุมชนในผืนป่าตะวันตก เริ่มต้นขึ้นครั้งแรกที่ อ. อุ้มผาง จ.ตาก เป็นโครงการที่สนับสนุนให้ชุมชนสร้างรายได้จากอาชีพเดิม และใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ในชุมชน ประกอบกับการนำองค์ความรู้ทางภูมิปัญญามาประยุกต์ นำไปสู่การสร้างรายได้ และลดการพึ่งพิงป่าขึ้นมากขึ้น มูลนิธิสืบนาคะเสถียรทำงานร่วมกับชุมชนในผืนป่าตะวันตกตั้งแต่ พ.ศ. 2560 เป็นต้นมามูลนิธิสืบนาคะเสถียร วางแผนขยายกลุ่มเครือข่ายประสานการทำงานร่วมกับกลุ่มทอผ้าในพื้นที่อื่น ๆ ทั่วผืนป่าตะวันตก มีกิจกรรมพบปะแลกเปลี่ยนเรียนรู้กับกลุ่มทอผ้าทาง จ.อุทัยธานี และหมู่บ้านจะแก ในเขตรักษาพันธุ์ สัตว์ป่าทุ่งใหญ่นเรศวร ด้านตะวันตก จ.กาญจนบุรี
พวกเขาจะอออกหาเปลือกไม้ ล้างทำความสะอาดด้าย เวลาย้อมด้ายจะใช้ขี้เถ้าจากการเผาใบตองต้มลงไปกับเปลือกไม้ ซึ่งขี้เถ้านี้จะมีส่วนผสมของยางกล้วย จะทำให้สีติดด้ายดีขึ้น ลดการตกของสีหลังจากการซัก แต่นั่นก็ไม่ใช่ว่าสีจะไม่ตกเลย เพราะการย้อมด้วยสีจากธรรมชาตินั้นสีจะต้องตกบ้างอยู่แล้วเป็นธรรมดา โดยใช้ดอกคำแสด เปลือกมะม่วง เปลือกขนุน เปลือกประดู่ สนิมจากเหล็ก มาต้มเพื่อให้สีที่ต่างกันสำหรับย้อมด้าย
ขั้นตอนคือซักทำความสะอาดด้าย โดยนำด้ายไปต้ม แล้วซักทำความสะอาดด้วยผงซักฟอง แล้วล้างด้วยน้ำสะอาด ประมาณ 2-3 ครั้งรอบ เพื่อให้ไขมันที่ติดอยู่กับเส้นด้ายออกให้หมด เวลาย้อมกับสีที่เตรียมไว้ สีจะได้ติดได้ดี ใส่เปลือกไม้ลงในหม้อต้ม หลังจากนั้นต้มจนเดือด เมื่อเดือดแล้วใส่ขี้เถ้าจากใบตองลงในหม้อ รอจนเดือดอีกครั้ง แล้วจับเวลาต่อไปอีก 1 ชั่วโมง เมื่อได้ที่แล้ว จึงนำด้ายที่ล้างทำความสะอาดแล้วจุ่มลงไปในหม้อสี ทิ้งไว้สักพัก หลังจากนั้นยกขึ้นมาแขวนให้หายร้อน บิดน้ำออก แล้วจึงนำไปล้างกับน้ำเปล่า จนกว่าน้ำสีจะออกหมด จึงนำขึ้นแขวนในที่ร่มผึ่งลมไว้ เมื่อแห้งสนิทดีแล้วจึงนำไปถักทอ
ติดตามเรื่องราวของ “ผ้าทอจอมป่า” เพิ่มเติม ได้ที่ https://www.facebook.com/TH.Voiceofthenorth/videos/845402776535378
