ทำความรู้จัก ‘โปแตชสกลนคร’ เส้นทางนักลงทุนจีน นโยบายเหมืองแร่ไทย

ชื่อบทความเดิม: โครงการเหมืองแร่โพแทชอำเภอวานรนิวาส และอำเภออื่นๆ ในจังหวัดสกลนคร [1]

บำเพ็ญ ไชยรักษ์
กลุ่มนิเวศวัฒนธรรมศึกษา

แหล่งแร่โพแทชวานรนิวาส ในเขตจังหวัดสกลนคร เป็นพื้นที่ส่วนหนึ่งของเทือกเขาภูพานซึ่ง พบว่ามีหมวดหินมหาสารคามอยู่ทางด้านเหนือของพื้นที่เป็นแอ่งถัดจากเทือกเขาภูพานเป็นต้นมา นักสำรวจทางธรณีวิทยาเห็นว่าในพื้นที่อำเภอวานรนิวาสซึ่งอยู่ทางตอนเหนือของเทือกเขาภูพานเป็นพื้นที่ที่น่าสนใจในการที่จะพบแหล่งโพแทช สอดคล้องกับผลจากการสำรวจของกรมทรัพยากรธรณีในพื้นที่อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร เมื่อปี 2519 – 2520 ซึ่งเจาะสำรวจบริเวณนี้จำนวน 2 หลุมได้แก่ หลุมเจาะ K-48 และ K-55 ซึ่งมีข้อมูลว่าหลุมเจาะที่ K-48 เป็นหลุมเจาะที่พบแร่โพแทชชนิดซิลไวต์ที่เชื่อถือได้ และพบว่าชั้นแร่ซิลไวต์มีความหนามากว่า 19 – 20 เมตร (ปกรณ์ สุวานิช, 2550: 174 – 175) รายละเอียดดังตารางแสดงผลการเจาะสำรวจแร่โพแทชในท้ายบทความนี้

จากผลการเจาะสำรวจกรมทรัพยากรธรณีในหลุมเจาะที่ K-48 และ K-55 พบว่าแนวโน้มที่จะพบแหล่งแร่โพแทชชนิดซิลไวต์จะอยู่ในพื้นที่ทางตอนใต้ของอำเภอวานรนิวาส ตามทฤษฎีการเกิดแหล่งแร่ซิลไวต์ซึ่งมักจะเกิดขึ้นในบริเวณไหล่โดมเกลือ และมีปริมาณเพียงพอที่จะประกอบการทำเหมืองได้ เพราะไหล่โดมเกลือมีพื้นที่ค่อนข้างกว้าง (ปกรณ์ สุวนิช, 2550 : 181) จากการประเมินชั้นหินและโครงสร้างทางธรณีวิทยาจากหลุมเจาะ K-48 และ K-55 พบว่าชั้นหินทุกชั้นในหมวดหินมหาสารคามค่อนข้างจะเทียบเคียง (Conform) กันได้ทั้งหมดยกเว้นชั้นแร่ซิลไวต์ที่พบในหลุม K-48 เป็นชั้นแร่ซิลไวต์ชั้นล่าง(Lower Sylvite) ทำให้สามารถมองได้ว่าโครงสร้างของโดมเกลือที่น่าสนใจควรจะอยู่ทางใต้ของตัวอำเภอวานรนิวาสและมีแนวอยู่ในทิศตะวันออกเฉียงใต้-ตะวันตกเฉียงเหนือ

ว่าด้วยเรื่องการพัฒนาโครงการเหมืองแร่โดยนักลงทุนจีน

ปัจจุบันนี้โครงการเหมืองแร่โพแทช จังหวัดสกลนคร โดย บริษัท ไชน่า หมิงต๋า โปแตชคอร์ปอเรชั่น (ประเทศไทย) จำกัด ได้รับอาชญาบัตรพิเศษสำรวจแหล่งแร่เพื่อพัฒนาเหมืองแร่ในเชิงพาณิชย์ในต้นปี2558 โดยสามารถลำดับความเคลื่อนไหวของโครงการดังนี้เป็นระยะนับตั้งแต่เริ่มมีการสำรวจแร่ดังนี้

ปี 2519 – 2520 กรมทรัพยากรธรณีดำเนินการเจาะสำรวจแร่ที่ อำเภอวานรนิวาส อำเภอพรรณานิคม และอำเภอสว่างแดนดิน จังหวัดสกลนคร พบแร่โพแทชชนิด Carnallite และ Sylvite

6 กุมภาพันธ์ 2522 กระทรวงอุตสาหกรรมประกาศให้พื้นที่แอ่งสกลนครและแอ่งโคราชเป็นพื้นที่เพื่อการสำรวจ ทดลอง ศึกษาวิจัยเกี่ยวกับแร่ตามมาตรา 6 ทวิ แห่งพระราชบัญญัติแร่ พ.ศ. 2510

ปี 2539 กรมทรัพยากรธรณีมีความร่วมมือด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณีกับกระทรวงธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี (Ministry of Geology and Mineral Resources) สาธารณรัฐประชาชนจีน (ปัจจุบันคือกระทรวงที่ดินและทรัพยากร หรือ Ministry of Land and Resources) ซึ่งระบุถึงเรื่องการพัฒนาแหล่งแร่โพแทชและอุตสาหกรรมปุ๋ยเคมี โดยมีการทำบันทึกการประชุมหารือร่วมกัน (MOM) โดยมีกรอบความร่วมมือด้านการสำรวจธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี การฝึกอบรม การแลกเปลี่ยนขอมูลในการพัฒนาทรัพยากรธรณี การศึกษาวิจัย ซึ่งมีสาระเรื่องการวิจัยและพัฒนาอุตสาหกรรมปุ๋ย โดยเน้นด้านแหล่งทรัพยากรโพแทชในประเทศไทยและแหล่งทรัพยากรฟอสเฟตในสาธารณรัฐประชาชนจีน

2 เมษายน 2540 ฯพณฯ นายกรัฐมนตรี (พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ) เดินทางไปเยือนสาธารณรัฐประชาชนจีน และได้ชักชวนให้จีนมาลงทุนโครงการเหมืองแร่โพแทชในไทย โดยได้มีการลงนามในบันทึกความเข้าใจ (MOU) ร่วมกัน

16 พฤษภาคม 2547 บริษัท ไชน่า หมิงต๋า โปแตชคอร์ปอเรชั่น (ประเทศไทย) จำกัด[2] ได้ยื่นขออาชญาบัตรพิเศษ เพื่อสำรวจแร่โพแทชใน อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร 12 แปลง เนื้อที่ ประมาณ 120,000 ไร่

17 กันยายน 2547 กระทรวงอุตสาหกรรมได้เสนอกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมพิจารณาเปิดพื้นที่ดังกล่าว ขณะที่ฝ่ายบริษัทไชน่า หมิงต้า โปแตช คอร์ปอเรชั่น (ประเทศไทย) จำกัดและกระทรวงอุตสาหกรรม ได้ร่วมกันเริ่มลงพื้นที่พบปะผู้นำชุมชนและประชาชนในพื้นที่โครงการตามแผนการให้ความรู้ผู้นำชุมชนและประชาชนในพื้นที่โครงการทำเหมืองแร่ใต้ดินเพื่อเตรียมการประชาสัมพันธ์โครงการ

21 กันยายน 2554 นายปรีชา เร่งสมบูรณ์สุข รัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมได้ออกประกาศกระทรวงอนุญาตให้ยื่นคำขออาชญาบัตรสำรวจแร่โพแทชในพื้นที่จังหวัดสกลนครเป็นกรณีพิเศษเนื้อที่ประมาณ 187 ตร.กม. เรื่องนี้ได้มีประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 7 ตุลาคม 2554 ประกาศดังกล่าวระบุว่าเป็นพื้นที่นี้มีศักยภาพแร่เพียงพอที่จะพัฒนานำแร่มาใช้ประโยชน์ได้ ประกอบกับเป็นแร่ที่มีความสำคัญต่อเศรษฐกิจของประเทศ สมควรเปิดโอกาสให้ผู้ประสงค์ยื่นคำขออาชญาบัตรแร่โพแทชเป็นกรณีพิเศษ ทั้งนี้ในแผนที่แนบท้ายประกาศดังกล่าวพบว่าการเปิดพื้นที่ให้สามารถยื่นขออาชญาบัตรสำรวจแร่โพแทชนั้นครอบคลุมพื้นที่ 187 ตร.กม.

17 มีนาคม 2557 นางสาวยิ่งลักษณ์ ชินวัตร นายกรัฐมนตรีได้หารือทวิภาคีเต็มคณะกับนายเวิน เจียเปานายกรัฐมนตรีสาธารณรัฐประชาชนจีน โดยที่มีนายปรีชา เร่งสมบูรณ์สุข รัฐมนตรีว่าการกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และนายลิว ซิกุย ผู้ช่วยรัฐมนตรีทบวงกิจการทางมหาสมุทรแห่งสาธารณรัฐประชาชนจีน (State Oceanic Administration: SOA) ร่วมอยู่ในการหารือในครั้งนั้น

ในช่วงเวลาดังกล่าวสื่อมวลชนได้รายงานว่าฝ่ายจีนมีความเห็นว่าประเทศไทยนั้นมีแร่โพแทชที่มีคุณภาพสูงและปริมาณมหาศาลแต่กลับไม่นำมาใช้ประโยชน์ เพราะแร่โพแทชเป็นวัตถุดิบสำคัญเชิงยุทธศาสตร์ ซึ่งสามารถนำมาผลิตเป็นปุ๋ยที่สำคัญต่อขยายตัวของธุรกิจการเกษตรซึ่งเกี่ยวพันกับประเด็นความมั่นคงทางอาหารของโลก ที่ผ่านมาประเทศตะวันตกเป็นฝ่ายผูกขาดในการกำหนดราคาแร่โพแทช จนทำให้ประเทศผู้ใช้ต้องแบกรับต้นทุนที่สูงมาก จีนจึงต้องการแสวงหาแหล่งแร่โพแทชใหม่ ๆ อีกทั้งในปัจจุบันประเทศจีนขยับขึ้นมาเป็นผู้ผลิตแร่โพแทชได้มากเป็นลำดับที่ 3 ของโลกโดยผลิตภายในประเทศเอง และใน สปป.ลาว

ทั้งนี้ แม้บริษัทของฝ่ายจีนจะมีความสนใจลงทุนเหมืองแร่โพแทชในภาคอีสานของไทยอย่างมากแต่กระบวนการพิจารณาเรื่องนี้ของรัฐบาลไทยต้องล่าช้า[3] จนทำให้ฝ่ายนายกรัฐมนตรีของจีนได้หยิบยกเรื่องนี้ขึ้นมาหารือและขอให้ฝ่ายไทยอำนวยความสะดวกด้านข้อกฎหมายต่าง ๆ พร้อมทั้งขอให้สนับสนุนบริษัทจีนเข้าไปพัฒนาแร่โปแตสเซียมในไทย

มกราคม 2558 นายจักรมณฑ์ ผาสุกวนิช รัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม (รมต.ที่ลาออกจากการเป็นกรรมการบริษัทเหมืองแร่แห่งหนึ่งเพียง 12 วันก่อนจะมารับตำแหน่ง รมต.กระทรวงอุตสาหกรรม) ลงนามในอาชญาบัตรพิเศษสำรวจแร่โพแทช ให้บริษัทไชน่า หมิ๋งตา โปแตช คอร์ปอเรชั่น (ประเทศไทย) จำกัด[4] พื้นที่ประมาณ 120,000 ไร่ ซึ่งคาดว่าเป็นพื้นที่ที่มีศักยภาพแร่ประมาณ 100 ล้านตัน (อาชญาบัตรนี้ได้รับอนุมัติหลังจากที่นายส้าง หงหลิน อธิบดีกรมธรณีวิทยาทางเคมีและการเหมืองแร่ ประเทศจีนเข้าพบเป็นรัฐมนตรีท่านนี้เพียงไม่นาน ก่อนที่ท่านจะได้ลงนามอนุมัติอาชญาบัตรพิเศษสำรวจแร่โพแทชให้บริษัทสัญชาติจีนแห่งนี้) ทำให้บริษัทฯ ตั้งเป้าจะทำการสำรวจในพื้นที่ 6 ตำบล ได้แก่ ตำบลศรีวิชัย ตำบลคอนสวรรค์ ตำบลนาคำ ตำบลวานรนิวาส ตำบลขัวก่าย ตำบลโพธิ์ชัย ครอบคลุมพื้นที่ ประมาณ 120,000 ไร่ ในเขตอำเภอวานรนิวาส

มิถุนายน 2558 โครงการสำรวจแร่โพแทช ของบริษัท ไชน่าหมิงต๋า โปแตช คอร์ปอเรชั่น (ประเทศไทย) จำกัด ได้รับการอนุมัติส่งเสริมการลงทุน จากคณะกรรมการการส่งเสริมการลงทุน (BOI) ในด้านเหมืองแร่ เซรามิกส์ และโลหะขั้นมูลฐาน

นอกจากนี้ในลุ่มน้ำสงคราม จังหวัดสกลนครยังพบว่ามีอีก 3 บริษัท (จากทั้งหมด 30 บริษัทที่ยื่นขออาชญาบัตรพิเศษสำรวจแร่ และยื่นขอประทานบัตรทำเหมืองโพแทชในภาคอีสานรวมพื้นที่ประมาณ 3.5 ล้านไร่) ทั้ง 3 บริษัทดังกล่าวปัจจุบันคำขอสำรวจยังอยู่ระหว่างพิจารณาเปิดพื้นที่ตามมาตรา 6 ทวิ ของกระทรวงสิ่งแวดล้อม ได้แก่บริษัทพีที มายด์ แอน เอ็นจิเนียริ่ง จำกัด ยื่นขอสำรวจในเขตอำเภอสว่างแดนดิน 12 แปลงพื้นที่ 120,000 ไร่ และบริษัทโรงปัง ไมนิง จำกัด ยื่นขอสำรวจในเขตอำเภอวานรนิวาส อำเภอพังโคน และอำเภอพรรณานิคม

สืบเนื่องกับการเปิดพื้นที่ตามมาตรา 6 ทวิ ให้เอกชนสามารถเข้าสำรวจแร่ในภาคอีสานได้ทำให้มีบริษัทต่าง ๆ กว่า 30 บริษัทกำลังดำเนินการยื่นคำขออาชญาบัตรพิเศษ บางแห่งได้รับอาชญาบัตรพิเศษไปแล้ว บริษัทบางแห่งสำรวจแล้วเสร็จแล้วอยู่ระหว่างดำเนินการยื่นคำขอประทานบัตรทำเหมืองแร่ เช่น โครงการเหมืองแร่โพแทชอุดรธานี และโครงการเหมืองโพแทชอาเซียน จังหวัดชัยภูมิ รวมแล้วครอบคลุมพื้นที่ 12 จังหวัดในภาคอีสาน จะมีการสำรวจหรือพัฒนาเหมืองแร่บนเนื้อที่ประมาณ 3.5 ล้านไร่

ทั้งนี้นอกจากเหมืองแร่โพแทชแล้วนักลงทุนจากมณฑลยูนนาน ประเทศจีน ยังมีความสนใจที่จะเข้ามาตั้งโรงงานแม่ปุ๋ย (NPK) ในประทศไทย เพราะนักลงทุนกลุ่มดังกล่าวเป็นกลุ่มที่ทำธุรกิจเหมืองแร่ฟอสเฟตที่ใหญ่ที่สุดของโลก หากมีการพัฒนาโรงงานแม่ปุ๋ยขึ้นในประเทศไทยก็จะสามารถนำเอานำแร่โพแทสเซียม (K) ในไทย และแร่ไนโตรเจน (N) จากอุตสาหกรรมต่อเนื่องอย่างปิโตรเคมีทางภาคตะวันออกของไทย และนำเข้าแร่ฟอสเฟต (P) จากยูนนาน เข้ามาเป็นวัตถุดิบในการทำปุ๋ยได้ โดยตั้งเป้าหมายว่าโรงงานแม่ปุ๋ยที่จะพัฒนาขึ้นในไทย จะเป็นโรงแม่ปุ๋ยที่ใหญ่ที่สุดในอาเซียนมีกำลังการผลิตที่ 1 ล้านตันต่อปี ทั้งนี้มีการตั้งเป้าจะสร้างโรงงานปุ๋ยขนาดใหญ่ขึ้นมาไม่ต่ำกว่า 3 โรงนี้ มียอดเงินลงทุนโรงละไม่ต่ำกว่า 330,000 ล้านบาท ดังนั้นคาดว่าจะมียอดรวมการลงทุนจากเหมืองแร่โพแทช มูลค่ารวมประมาณ 100,000 ล้านบาท

กล่าวเฉพาะในพื้นที่ที่บริษัทไชน่าหมิงต๋า โปแตช คอร์ปอเรชั่น (ประเทศไทย) จำกัด ซึ่งได้รับอาชญาบัตรในการสำรวจแล้วนั้น ลักษณะของพื้นที่จากแผนที่ภูมิประเทศ 1: 50,000 กรมแผนที่ทหารและการลงพื้นที่สำรวจระบบนิเวศพื้นที่นี้พบว่าบริเวณดังกล่าวเป็นพื้นที่โคกสลับพื้นที่ราบลุ่มที่มีลำห้วย โนต ลำน้ำยาม ซึ่งมีลำห้วยสาขามากกว่า 20 สาย เช่น ห้วยชมเพ็ง ห้วยค้อ ห้วยไร่ ห้วยโทง ห้วยหินกรอง ห้วยทิง เป็นต้น และสายห้วยจึงถือว่าเป็นห้วยสาขาของแม่น้ำสงคราม โดยที่ลำน้ำยามไหล ผ่านอำเภออากาศอำนวยก่อนจะไปบรรจบกับแม่น้ำสงครามที่บ้านปากยาม ตำบลบ้านข่า อำเภอศรีสงคราม จังหวัดนครพนม

พื้นที่ยื่นขอสำรวจแร่ดังกล่าวปัจจุบันมีสภาพเป็นที่ตั้งของชุมชนเกษตรกรรม โดยเฉพาะอย่างยิ่งนาข้าวที่มีทั้งนาโคก (นาดอน) และนาลุ่ม สลับกันไปโดยชุมชนจะตั้งอยู่บนที่ดอนที่ล้อมรอบด้วยนาข้าวในที่ราบลุ่ม นอกจากนี้ยังปรากฏว่ามีพื้นที่ป่าบุ่งป่าทามริมห้วยโดยเฉพาะริมลำน้ำยาม นอกจากนี้ยังมีป่าหัวไร่ปลายนามีลักษณะเป็นป่าโคก มีบางแห่งมีการดูแลรักษาจัดการเป็นชุมชนเช่น ป่าโคกหนองกุง ป่าชุมชนโสกขุมเงิน และพื้นที่ปลูกป่าประชาอาสา อยู่ในพื้นที่ดังกล่าวด้วย

นอกเหนือจากพื้นที่ที่ได้รับอาชญาบัตรพิเศษที่อำเภอวานรนิวาส ของบริษัทไชน่า หมิ๋งตาโปแตช คอร์ปอเรชั่น (ประเทศไทย) จำกัดแล้ว หากพิจารณาภาพรวมทางนิเวศลุ่มน้ำของในพื้นที่ที่กำลังมีการยื่นขออาชญาบัตรพิเศษเพื่อสำรวจแร่ใน อำเภอสว่างแดนดิน อำเภอเจริญศิลป์ อำเภอพังโคน อำเภอพรรณานิคม พบว่าแหล่งแร่โปแตชในเขตจังหวัดสกลนครตั้งอยู่ครอบคลุมพื้นที่สายน้ำสำคัญที่สุดของจังหวัดสกลนครได้แก่ ห้วยโนต ลำน้ำน้ำยาม ห้วยปลาหาง และลำน้ำอูน ซึ่งเป็นลำน้ำสาขาสำคัญของแม่น้ำสงคราม สายน้ำที่ยังอุดมสมบูรณ์ที่สุดของภาคอีสาน ซึ่งหากจะมีการพัฒนาทำเหมืองแร่โพแทชใต้ดินเป็นบริเวณกว้างของลุ่มน้ำ ตลอดจนมีเป้าหมายในการอุตสาหกรรมเคมีต่อเนื่อง โรงงานปุ๋ยเคมี หรือโรงงานชนิดอื่น ๆ ที่เกี่ยวเนื่องกับเกลือและแร่โพแทช พื้นที่แห่งนี้จึงจัดว่ามีความอุดมสมบูรณ์และอ่อนไหวทางนิเวศวิทยามากที่สุดในแอ่งสกลนคร

ว่าด้วยเรื่องชั้นเกลือหินและแนวโน้มความเหมาะสมในการทิ้งกากนิวเคลียร์

ในช่วงเวลาที่มีการเคลื่อนไหวด้านการลงทุนของฝ่ายทุนเหมืองแร่อย่างต่อเนื่องนั้นได้มีงานวิจัยของ คมกริช เวชสัสถ์ (2545: 2) ซึ่งระบุว่าการศึกษาของเขามีจุดประสงค์เพื่อประเมินศักยภาพเชิงกลศาสตร์ของชั้นเกลือหินเพื่อการทิ้งกากนิวเคลียร์ โดยอาศัยแนวคิดของเหมืองเกลือแบบละลายเพื่อเป็นแหล่งทิ้งกากนิวเคลียร์ระดับต่ำ การออกแบบพิจารณาถึงรูปทรงของโพรง การวิเคราะห์จะมุ่งไปที่ผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมในระยะยาวให้น้อยที่สุดคือ กำหนดให้มีการทรุดตัวของพื้นดินเหนือโพรงและการหดตัวของโพรงน้อยที่สุด ขอบเขตของงานวิจัยมุ่งเน้นเฉพาะชั้นเกลือหินในบางพื้นที่ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยไม่ได้คำนึงถึงการเปลี่ยนแปลงทางเคมีและระดับน้ำใต้ดิน (ความซึมผ่าน) อุณหภูมิของชั้นเกลือหินจะถือว่ามีค่าคงที่ตลอดระยะเวลาการทิ้งกากนิวเคลียร์ 500 ปี การคำนวณเพื่อการออกแบบจะใช้สมมุติฐานแบบอนุรักษ์เพื่อผลของการออกแบบที่มีความปลอดภัยค่อนข้างสูงและลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม

ผลที่จากการศึกษานั้นระบุว่าพื้นที่ที่เหมาะสมมีอยู่ 5 กลุ่มพื้นที่ ทั้งนี้ผลการวิเคราะห์คำนวณแบบจำลองพบว่า โพรงรูปทรงกลมขนาดรัศมีเท่ากับ 20 เมตร (ปริมาตร 33,000 ลูกบาศก์เมตร) ที่มีความเหมาะสมควรอยู่ที่ระดับความลึกเท่ากับ 585 เมตร การหดตัวของโพรงในแนวดิ่งและแนวระดับควรน้อยกว่าร้อยละ 0.5 และการทรุดตัวของผิวดินควรน้อยกว่า 0.22 เมตร ในช่วง 500 ปี

หลังจากสร้างโพรงจึงเหมาะสมที่จะทำการศึกษาเบื้องต้นทางกลศาสตร์ของเกลือหินเพื่อการทิ้งกากนิวเคลียร์ โดยระบุพื้นที่ที่เหมาะสม 5 กลุ่มพื้นที่ได้แก่ 1) บ้านเก่าอำเภอเมือง จังหวัดอุดรธานี 2) บ้านศรีเมือง อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร 3) บ้านกุดจิก อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร 4) บ้านโพธิ์พาน อำเภอนาเชือก จังหวัดมหาสารคาม และ 5) บ้านหนองปู อำเภอบรบือ จังหวัดมหาสารคาม(คมกริช เวชสัสถ์.2545 : 1)

ผลการวิจัยสรุปจากการวิเคราะห์คำนวณแบบจำลองทางคอมพิวเตอร์ โพรงทรงกลมจะมีเสถียรภาพสูงสุดเมื่อเปรียบเทียบกับโพรงทรงรีและทรงกระบอก จากผลกระทบความต่างทางโครงสร้างธรณีวิทยาซึ่งมีโพรงทรงกลมขนาดรัศมีเท่ากับ 20 เมตร (ปริมาตรเท่ากับ 33,000 ลูกบาศก์เมตร) พบว่าทุกกลุ่มพื้นที่มีแนวโน้มความเหมาะสมในการทิ้งกากนิวเคลียร์ ได้แก่ กลุ่มพื้นที่บ้านเก่า อำเภอเมือง จังหวัดอุดรธานี, บ้านศรีเมือง และบ้านกุดจิก อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร,บ้านโพธิ์พาน และบ้านหนองปู อำเภอบรบือ จังหวัดมหาสารคาม ที่ระดับความลึกถึงหลังคาโพรงเท่ากับ 484, 610, 585, 680 และ 799 เมตร ตามลำดับ โดยการหดตัวของโพรงในแนวดิ่งและแนวระดับควรน้อยกว่าร้อยละ 1 และการทรุดตัวของผิวดินเหนือโพรงละลายเกลือควรน้อยกว่า 0.22 เมตร ตลอดระยะเวลา 500 ปี หลังการทิ้งกากนิวเคลียร์ (คมกริช เวชสัสถ์, 2548: 2)

ผลการวิจัยยังพบว่าศักยภาพทางกลศาสตร์ของชั้นเกลือหินมีแนวโน้มความเหมาะสมในการทิ้งกากนิวเคลียร์หรือของเสียจากวัตถุกัมมันตรังสี แต่ยังต้องมีการปรับปรุงให้เหมาะสมทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพต่อไป

นอกจากนี้ในงานศึกษาศักยภาพเชิงกลศาสตร์ของโพรงใต้ดินในชั้นเกลือหินสำหรับการทิ้งกากนิวเคลียร์ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย (Mechanical Performance of Underground Cavern in Rock Salt Formations for Nuclear Waste Repository in Northeastern Thailand)[5] ระบุด้วยว่าการกำจัดกากนิวเคลียร์ที่ดำเนินการอยู่ในประเทศทางซีกโลกเหนือ เช่น สหรัฐอเมริกา เยอรมนี ได้ใช้วิธีการทิ้งในชั้นหินลึกที่มีคุณสมบัติในการกักเก็บซึ่งได้พิสูจน์ว่าเป็นวิธีที่ปลอดภัยที่สุดและถูกที่สุด ในภาคอีสานมีชั้นหินเกลือแพร่กระจายอยู่มากและมีคุณสมบัติในการกักเก็บ เกลือหินมีคุณสมบัติเด่น คือ มีค่าความซึมผ่านต่ำ มีความสามารถในการเชื่อมประสานตัวเอง และทนความร้อนได้สูง จึงมีแนวโน้มเหมาะสมในการทิ้งกากนิวเคลียร์หรือของเสียจากวัตถุกัมมันตรังสี นอกจากนี้เสถียรภาพของโพรงละลายเกลือยังสามารถประยุกต์ใช้ประโยชน์ในการทิ้งของเสียอันตรายได้อีก เช่น ของเสียเคมี ของเสียติดเชื้อโรค และของเสียอุตสาหกรรม เป็นต้น

ทั้งนี้ได้มีการลงนามข้อตกลงหุ้นส่วนทางเศรษฐกิจไทย-ญี่ปุ่น (Japan-Thailand Exploitation Partnership Agreement: JTEPA) หรือข้อตกลงเขตการค้าเสรีไทย-ญี่ปุ่น ระหว่างพลเอกสุรยุทธ์ จุลานนท์ นายกรัฐมนตรีของไทย และนายชินโซะ อาเบะ นายกรัฐมนตรีญี่ปุ่น เมื่อวันที่ 3 เมษายน 2550 ที่ประเทศญี่ปุ่นซึ่งมีข้อผูกมัดให้ไทยต้องยอมรับหรืออนุญาตหรือส่งเสริมให้ญี่ปุ่นส่งขยะของเสียอันตรายเข้ามาทิ้งในไทย จึงน่าจะพอมองเห็นรางๆ ได้ว่าแนวนโยบายการพัฒนาเหมืองแร่เกลือหินและโพแทชในอนาคตอันใกล้นี้จะต้องคำนึงถึงประโยชน์ในการใช้เป็นสถานที่ทิ้งกากนิวเคลียร์หรือของเสียจากวัตถุกัมมันตรังสี และขยะของเสียอันตราย ที่เกิดขึ้นจากการพัฒนาอุตสาหกรรมในประเทศและนำเข้าจากประเทศญี่ปุ่น (จรัญญา วงษ์พรหม และคณะ, 2550: 205)

ตารางผลการเจาะสำรวจแร่โพแทชของกรมทรัพยากรธรณี
ในอำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร
 

ตารางที่ 1 ผลการเจาะสำรวจแร่โพแทชหลุม K-48 วัดโนนวิเวกศรีเมือง อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร

ที่มา: ปกรณ์ สุวานิช, ธรณีวิทยาแหล่งแร่โพแทช-เกลือหินของไทย (ม.ป.ท.:บริษัทคัมภีร์วรรณ จำกัด, 2550), 176 – 178.

ตารางที่ 1 ผลการเจาะสำรวจแร่โพแทชหลุม K-48 วัดโนนวิเวกศรีเมือง อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร (ต่อ)

ที่มา: ปกรณ์ สุวานิช, ธรณีวิทยาแหล่งแร่โพแทช-เกลือหินของไทย (ม.ป.ท.:บริษัทคัมภีร์วรรณ จำกัด, 2550), 176 – 178.

ตารางที่ 2 ผลการเจาะสำรวจแร่โพแทชหลุม K-55 วัดอัมพวา บ้านกุดจิก อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร

ที่มา: ปกรณ์ สุวานิช, ธรณีวิทยาแหล่งแร่โพแทช-เกลือหินของไทย (ม.ป.ท.: บริษัทคัมภีร์วรรณ จำกัด, 2550), 176 – 178.
 

ตารางที่ 2 ผลการเจาะสำรวจแร่โพแทชหลุม K-55 วัดอัมพวา บ้านกุดจิก อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร (ต่อ)

ที่มา: ปกรณ์ สุวานิช, ธรณีวิทยาแหล่งแร่โพแทช-เกลือหินของไทย. (ม.ป.ท.:บริษัทคัมภีร์วรรณ จำกัด, 2550), 179 – 180.

author

นักข่าวพลเมือง

ช่วงนักข่าวพลเมือง ออกอากาศทุกวันจันทร์-ศุกร์ ในช่วงข่าวเช้า/เที่ยง/ค่ำ และวันเสาร์-อาทิตย์ ในช่วงข่าวเที่ยง/ค่ำ